Jump to content

Jane Francesca Agnes Wilde: Difríocht idir leaganacha

Ón Vicipéid, an chiclipéid shaor.
Browse history interactively
← Gabh chuig an difear roimhe seo
Content deleted Content added
VisualWikitext
ag glanadh suas
m gramadach
 
(29 intermediate revisions by 3 users not shown)
Líne 1: Líne 1:
{{WD Bosca Sonraí Duine}}File Éireannach ab ea '''Jane Francesca Agnes, Lady Wilde (née Elgee)''' faoin ainm cleite Speranza agus thacaigh sí leis an ngluaiseacht náisiúnach. Ba í mháthair de [[Oscar Wilde]] agus Willie Wilde freisin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://eirigi.org/latestnews/2019/10/12/jane-wilde-a-forgotten-irish-revolutionary-poet-amp-feminist|teideal=Jane Wilde - A Forgotten Irish Revolutionary, Poet & Feminist|dáta=2019-10-12|language=en-US|work=Éirígí For A New Republic|dátarochtana=2024-01-29}}</ref>
{{Glanadh}}


== Bunús ==
== Jane Francesca Agnes Wilde ==
Rugadh '''Jane Francesca Agnes Wilde''' (‘Speranza’) , file, náisiúnaí, agus feimineach, 27 Nollaig 1821 i m[[Baile Átha Cliath]].Ó 1846 amach thosaigh sí ag cur prós (mar ‘'''John Fanshawe Ellis'''’) agus véarsaíochta (mar ‘'''Speranza'''’). Ar 23 Eanáir 1847 scríobh sí an dán ‘''The stricken land''’, an chéad mhórfhreagra fileata ón ngorta. Léirigh sé a haicme tiarnaí talún Angla-Éireannach féin i dtéarmaí a úsáidtear i ndánta frith-sclábhaíochta ''Longfellow'':<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/wilde-jane-francesca-agnes-speranza-a9035|teideal=Wilde, Jane Francesca Agnes (‘Speranza’) {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2024-01-15}}</ref><blockquote>''"Seo anois bhur n-uair áthais – bascadh i gcara an domhain; Ach ardóidh ár gcnámha gealgháireach ad aghaidh mar fhinnéithe, Ó na cábáin is na díoga, ina n-aifreann gan chiste, gan chiste, Oir aithneoidh Aingeal an Trumpa iad. mar imthigh sé.Arm speictreach uaibhreach, os comhair an Dé mhóir seasfaimid, Agus d'eirigís mar dhúnmharfóirí, creachadóirí ár dtíre."''</blockquote>
{{WD Bosca Sonraí Duine}}


== Óige agus Oideachas ==
File, náisiúnaí, agus feimineach Éireannach ab ea '''Jane Francesca Agnes Wilde''' (‘Speranza’) (1821?–1896). Rugadh í i mBaile Átha Cliath 27 Nollaig 1821, is dócha, do Charles Elgee (1783–1824), mac leis an Ard-Deacon John Elgee ó Loch Garman, agus a bhean Sarah (b. 1851), iníon le Thomas Kingsbury, coimisinéir na féimheachta, agus deirfiúr Henrietta, bean chéile an Ath. Charles Robert Maturin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/wilde-jane-francesca-agnes-speranza-a9035|teideal=Wilde, Jane Francesca Agnes (‘Speranza’) {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2023-11-21}}</ref>
Rugadh Jane Elgee sa bhliain 1821 agus bhí sí thar a bheith geal agus fonn foghlama, ach d’fhág séanadh oideachas foirmiúil do mhná í ag brath ar a cuid acmhainní féin.<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishphilosophy.com/2015/10/16/lady-jane-wilde/|teideal=A Noble Woman: Lady Jane Wilde|údar=guest|dáta=2015-10-16|language=en-GB|work=Irish Philosophy|dátarochtana=2024-01-15}}</ref>


In agallamh a foilsíodh in [[:en:Hearth_and_Home|Hearth and Home]] ag druidim le deireadh a saoil, mheabhraigh sí a nádúr stuama: "Bhí an-chraic agam i gcónaí ag staidéar, agus ag leabhair," a dúirt sí. "Ba é an staidéar is fearr liom ná teangacha. D’éirigh liom máistreacht a fháil ar dheich gcinn de na teangacha Eorpacha. Go dtí m'ochtú bliain déag níor scríobh mé tada riamh. Tugadh mo chuid ama ar fad chun staidéar a dhéanamh."
Chuirfeadh Jane ábhar tosaigh le heagrán nua (1892) de shárshaothar Gotach Maturin Melmoth the Wanderer (1820). Bhí cónaí ar Elgee, aturnae, ag 6 Sráid Líosain sa bhliain 1821;an ceathrú agus an duine deiridh den chlann, is dócha gur ainmníodh Jane Frances i ndiaidh an tríú leanbh – a fuair bás ag trí mhí – agus d’aistrigh sí é mar ómós don Iodáil, agus í i láthair ina hainm fileata freisin (agus mhaígh sí gaol le Dante). Tá an tríú hainm curtha chun sochair di freisin, ‘Agnes’, nár úsáid sí riamh; b'fhéidir gur tháinig sé lena mac William.


== Pósadh agus Teaghlach ==
Fuair Charles Elgee bás i Bangalore, deisceart na hIndia, sa bhliain 1824. B’fhéidir go raibh sainchónaí ar Jane le deartháireacha míleata nó cléireachais a hathar, a d’fhéadfadh (mar fhreagra) a bheith ina cuidiú lena díograis fásta i leith náisiúnachas Éire Óg, agus le Caitliceachas na Róimhe (ina ndéanfadh sí athbhaisteadh. a mic, cé nach í féin). Ní fios a cuid oideachais ach rinneadh polyglot di, ag foilsiú ina fichidí aistriúcháin ón nGearmáinis (J. W. Meinhold (1797–1851), Sidonia an sorceress (1849)) agus Fraincis (Lamartine, Pictures of the first French revolution (1850) agus The Wanderer. agus a bhaile (1851), agus Dumas père, The glacier land (1852). Is dócha go raibh Iodáilis, Spáinnis, Polainnis agus Rúisis, chomh maith leis an Laidin chlasaiceach agus an Ghréigis san áireamh ina dteangacha eile; agus cinnte Gaelach na hÉireann.
[[Íomhá:Jane Wilde, 1864.png|mion|clé|190x190px|Jane Wilde]]
<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishpost.com/life-style/who-was-jane-wilde-mother-of-oscar-wilde-born-200-years-ago-today-226604|teideal=Who was Jane Wilde? Mother of Oscar Wilde born 200 years ago today|údar=Connell McHugh|work=The Irish Post|dátarochtana=2024-01-15}}</ref>I mí na Samhna 1851, phós sí [[:en:William_Wilde|Sir William Wilde]], máinlia súl agus cluas. Lean triúr clainne orthu, William (1852), [[Oscar Wilde|Oscar]] (1854) agus Isola (1857).Ag am nuair ba cheart go mbeadh a rath ar an méadú ar fad, tháinig an tragóid agus an scannal sóisialta ina dhiaidh sin sna blianta beaga amach romhainn. Thug bean óg cás cúirte rathúil a d'éiligh gur mheall Sir William í, rud a d'fhág damáistí in aghaidh theaghlach Wilde.Fuair a n-iníon bás den fhiabhras go gairid ina dhiaidh sin agus ina dhiaidh sin fuair beirt iníonacha neamhdhlisteanacha a fir chéile, bás.Nuair a fuair a fear céile bás i 1876, fuair an teaghlach amach go raibh sé beagnach féimheach. Anois Lady Wilde (rinneadh ridire dá fear céile in 1864), chuaigh sí lena clann mhac i Londain in 1879 agus rinne sí ainm di féin i gciorcail liteartha.Chónaigh sí le William agus chuir siad lena n-ioncam trí scríobh d’irisí faiseanta agus leabhair a tháirgeadh ar bhéaloideas na hÉireann.Scríobh sí roinnt leabhar lena n-áirítear ‘Ancient legends, mystic charms, and superstitions of Ireland’<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Jane Wilde, Ancient Legends, Mystic Charms, and Superstitions of Ireland, 1887|url=http://dx.doi.org/10.2307/j.ctv14npjsj.19|publisher=Clemson University Press|journal=Selected Writings of Speranza and William Wilde|date=2020-07-21|pages=159–168}}</ref> (1887), agus deirtear go raibh tionchar ag a cuid dánta ar shaothar a mic Oscair féin. Mar shampla, tá a ''‘Ballad of Reading Gaol''<ref>{{Luaigh foilseachán|title=119 The Ballad of Reading Gaol|url=http://dx.doi.org/10.1093/oseo/instance.00237211|publisher=Oxford University Press|journal=The Complete Works of Oscar Wilde, Vol. 1: Poems and Poems in Prose|date=2000-10-26}}</ref>’ curtha i gcomparáid lena dhán ''‘The Brothers’'' (bunaithe ar scéal fíor ar thriail agus ar chur chun báis in [[Éirí Amach 1798 in Éirinn|Éirí Amach 1798]]).


== Ré Thábhachtach Dá Saol ==
Ó 1846 amach thosaigh sí ag cur prós (mar ‘John Fanshawe Ellis’) agus véarsaíochta (mar ‘Speranza’) don Nation, áit ar 23 Eanáir 1847 ba mhór a dán ‘The stricken land’ (ar a dtugtar ‘The famine year’). an chéad mhórfhreagra fileata ón ngorta. Léirigh sé a haicme tiarnaí talún Angla-Éireannach féin i dtéarmaí a úsáidtear i ndánta frith-sclábhaíochta Longfellow:
<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishphilosophy.com/2015/10/16/lady-jane-wilde/|teideal=A Noble Woman: Lady Jane Wilde|údar=guest|dáta=2015-10-16|language=en-GB|work=Irish Philosophy|dátarochtana=2024-01-15}}</ref>Cé go ndeachaigh sí i mbun feachtais go glórach chun bealach isteach a thabhairt do mhná ar oideachas agus ar na gairmeacha, chreid sí freisin gur cheart do bhean chéile dhílis freastal ar iompar míchuibhiúil a fir chéile, ar choinníoll go raibh sé fear cosúil le athair Oscar, William Wilde.


Mar gheall ar bhás anabaí William bhain Jane na sólás agus na pribhléidí a tugadh do bhean chéile fir mór le rá agus mar gheall air seo bhog sí go [[Londain]]. Laistigh de mhíonna, bhí sí ag cur ailt fadréimseacha, foghlama ar fáil don ''Pall Mall Gazette, The Burlington Magazine, The Queen, The Lady’s Pictorial, TheSt. James’s Magazine,'' agus Irisleabhar ''Tinsley''. Scríobh sí go leor leabhar foghlamtha, grinn agus sár-inléite, agus sa cheann deireanach díobh, Staidéar Sóisialta, tá aistí ag iniúchadh a dearcadh sainiúil ar an bhfeimineachas.
Seo anois bhur n-uair an-áthais - bascadh i gcara an domhain; Ach ardóidh ár gcnámha geala i n-aghaidh mar fhinnéithe, Ó na cábáin is na díoga, ina n-aifreann gan chiste, gan chiste, Oir aithneoidh Aingeal an Trumpa iad. mar imthigh sé.Ard-arm speictreach, os comhair an Dé mhóir seasfaimid, Agus d'eirigís mar dhúnmharfóirí, creachairí ár dtíre.


Bhí tuairimí forásacha Jane ar sheasamh na mban sa tsochaí, cé go raibh siad beagáinín conspóideach, agus í ar thóir an náisiúnachais Éireannaigh ina cuid argóintí ar son an chomhionannais inscne. In ‘''The Bondage of Women''’, léirigh sí éadóchas ar an neamhaird uilíoch a léiríodh meabhair na mban: ‘Ar feadh sé mhíle bliain,’ a scríobh sí, ‘Is taifead bhrón é stair na mban d’éirí as oifig gan chabhair do réamhfhoirm shóisialta agus tíorántacht dhlíthiúil'.
Tharraing a triúr clainne, William Charles Kingsbury, Oscar Fingal O’Flahertie, agus Isola Francesca Emily (1857–67) a cuid ama isteach, ach chuir sí ciorcal mór liteartha timpeall a dtithe pósta, 21 Westland Row agus (ó 1855) 1 Cearnóg Mhuirfean. Sháraigh a gcairdeas bacainní creidimh, polaitíochta, aicme, tíre, gairme, lena n-áirítear William Carleton, Aubrey de Vere, Samuel Ferguson, J. P. Mahaffy, agus T. D. Sullivan. D’fhill sí ar véarsa le bás Carleton a chaoineadh sa bhliain 1869: ‘Ní féidir le lámh mar a lámh anois iad a dhúiseacht, óir/Thosaigh sé/sí i measc an phobail: shnámh sé a anam/Ina bpaisean láidir, stoirmiúil mar an fharraige,/Agus fiáin mar spéartha roimh ré na toirneach.’ Bailíodh a dánta le foilsiú ag foilsitheoir an Náisiúin, James Duffy, in 1864 agus cuireadh leis iad do na foilsitheoirí as Glaschú Cameron & Ferguson in 1871. Rinneadh ridire dá fear céile in 1864.

In 1864 freisin, agairt Jane Wilde mar gheall ar leabhal ag máistreás dóchúil dá fear céile, Mary Josephine Travers (1835?–1919). Chuir Travers tús le feachtas ag séanadh Wilde mar gheall ar mheabhlú líomhnaithe (ar dháta níos faide ná a chothaigh sí caidreamh cairdiúil mura raibh caidreamh dlúth aici), ach bhí a fíor-anam (éad is dócha) i gcoinne Jane, a bhfuil a peann-ainm 'Speranza' a d'úsáid sí chun a shíniú. paimfléad scurrilous. Thug sí faoi deara Jane agus a leanaí nuair a bhí siad ar saoire i mBré, agus na buachaillí nuachta ag lasadh placards faoi na Wildes, agus rinne sí iarracht Jane a agairt mar gheall ar larceny nuair a choigistigh sí placard agus paimfléad ó bhuachaill a chuir iallach ar Isola a bhealach isteach sa teach, rud a chuir scanrúil ar Isola. Ba é an toradh a bhí ar agóid Jane in aghaidh athair Travers, an tOllamh Robert Travers, ag líomhain gur iarracht ar sracadh airgeadais a bhí san fheachtas agus fógra a thabhairt dó nach n-éireodh leis, rinneadh agra leabhal. Ghnóthaigh Travers damáistí feallmharacha agus costais, ach bhí comhbhrón an phobail agus an phreasa leis na Wildes, seachas roinnt cáineadh ar Sir William as an mbosca finnéithe a shireáil áit ar thug a bhean chéile fianaise ag iarraidh é a shaoradh. Shroich siad an stoirm sin: ach níor tháinig ceachtar tuismitheoir slán as bás gan choinne Isola ón bhfiabhras ar 23 Feabhra 1867.

Lean Jane a clann mhac go Sasana tar éis bháis Sir William sa bhliain 1876. Ach ar dtús chríochnaigh sí a chuimhní cinn ar an Ollainnis Gabriel Beranger, a tharraing go leor sceitsí d'fhothracha na hÉireann, cuid acu nach bhfuil ann a thuilleadh, roimh a bhás in 1817. B’fhéidir gur chabhraigh a mac Oscar go ciúin leis an saothar seo agus le saothar eile a mháthar, ach tháinig borradh uirthi anois mar scríbhneoir próis, ar dtús in irisí Gaeilge agus ansin trí fhoilsiú leabhair tar éis di socrú síos i Londain ar 7 Bealtaine 1879. A paimfléad Baile Átha Cliath The American Irish (1878) go raibh tuartha go hiontach ar an ról ríthábhachtach a bheadh ag grúpa eitneach sna deich mbliana ina dhiaidh sin. D’áirigh Driftwood ó Chríoch Lochlann (1884), bunaithe ar sheanchairdeas leis na Sualainnigh agus a turasanna chun na Sualainne le Sir William i 1858, go leor luach ar shocheolaíocht Lochlannacha agus ar rómánsachas Gearmánach. Lean a cuid imleabhair bhunúsacha béaloidis, agus d’athoibrigh sí aistí níos luaithe in Notes on men, women, and books (1891) and Social Studies (1893), ina raibh saothar a raibh luach buan ag baint leis ar nós [[Dónall Ó Conaill|‘Daniel O’Connell]]’ (b’fhéidir) ina measc. an meastachán is flaithiúla d’Éire Óg ar an gceannaire a chaill siad) agus úsáid Carleton mar fhoinse (‘The poet as teacher’) agus feidhmíocht Shakespearean chun feabhas a chur ar an léirmhíniú (‘Charles Kean as Richard III’). Is léir a luach mar theagascóir do mhic léinn as saothair a mic Oscar a bhfuil bunús lena dtéacsanna.

Chónaigh sí i Londain ar feadh trí bliana i 1 Ovington Square, Chelsea,as sin i 116 Park Street, agus ó Dheireadh Fómhair 1888 146 Oakley St., lena mac ba shine Willie, seachas a phósadh gairid saibhir leis an Uasal Frank Leslie. Bhí salon liteartha fós ag ‘Sperenza’, a ghlac páirt neamhfheiceálach i soiscéalaíocht an spioraid liteartha Cheiltigh, a bhí ionfhabhtaithe go tapa faoi na 1890idí. Ach tháinig bochtaineacht as a cuid acmhainní airgeadais laghdaithe nuair a tháinig deireadh le cúnamh airgeadais ó Oscar lena phríosúnacht agus le féimheacht, agus bhí an leath-alcólach Willie, a dhara bean chéile Lily, agus an leanbh ag brath uirthi.


== Gairm ==
== Gairm ==
Tháinig inspioráid mar scríbhneoir chuici tar éis di an tsochraid a fheiceáil agus saothair an fhile agus an náisiúnaí dílis [[Tomás Dáibhis|Thomas Davis]] a léamh.
<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/lady-jane-francesca-wilde|teideal=Lady Jane Francesca Wilde: Influential but little-known woman in Irish history|dáta=2023-03-07|language=en|work=IrishCentral.com|dátarochtana=2023-11-21}}</ref>Cosúil le lá atá inniu ann, thosaigh daoine stairiúla ar fud an domhain ag foghlaim ón duine is fearr - a máithreacha.


Chuimhnigh Éireannaigh an ama sin, chomh maith leo siúd a chuaigh ar imirce go Meiriceá, ar Speranza mar scríbhneoir na véarsaíochta a chuidigh le gluaiseacht na nÉireannach Óg a chur ar bun ar son neamhspleáchas náisiúnta na 1840idí. Agus í ag scríobh don nuachtán ''[[The Nation (nuachtán Éireannach)|The Nation]]'' go príomha, bhrúigh a fuinneamh óige agus a deabhóid go hÉirinn shaor easaontais eile.
Ní haon eisceacht í an riail sin do dhuine de na filí agus drámadóirí is clúití in Éirinn, Oscar Wilde.


Thug scríbhneoireacht Jane Elgee a aghaidh-ar-aghaidh ar rialtas na Breataine uair amháin i gcás cúirte a chuir a foilsitheoir i mbaol dlí agus í féin ag tabhairt ar na iarmhairtí ceannairce. Ba í an aiste ba cháiliúla dá cuid, dar teideal ''Jacta Alea Est'' nó ''The Die Is Cast'', ba chúis le haláram an rialtais agus ciall an fhoilsitheora [[Cathal Gabhán Ó Dubhthaigh|Cathal Ó Dubhthaigh]] a phost dá bharr. Sheas sí os comhair na cúirte agus ghlac sí freagracht as an aiste, ach ina achainí ar son gnímh ón fir na tír, sheas sí os comhair na Breataine freisin agus labhair sí faoi dosheachantacht neamhspleáchas na hÉireann.
Is fearr a bhfuil cuimhne air mar gheall ar a chuid epigram, a dhrámaí agus a úrscéal The Picture of Dorian Gray, agus bhí Wilde ar dhuine de na scríbhneoirí ba mhó ráchairt i Londain go luath sna 1890idí.


Phós Jane Francesca Agnes Elgee William Robert Wills Wilde sa bhliain 1852. Bhí an-ghrá acu araon ar stair na hÉireann agus bhí an-suim ag an mbeirt acu i scéalta an ama a chuaigh thart, ag déanamh taifead orthu aon uair agus áit ar bith a d’fhéadfaidís.
Mar sin féin, níor thóg sé a chuid scileanna ó áit ar bith mar ba scríbhneoir cumasach a mháthair, Jane Wilde, a scríobh faoi ainm cleite.


Bhí clú agus cáil ar Lady Wilde as teacht le céile a stiúradh a raibh an-tóir orthu i measc scríbhneoirí inniúl agus ardaidhmeannach. Fuair ​​​​sí cuirteoirí tráthnóna Dé Sathairn i [[Baile Átha Cliath|mBaile Átha Cliath]], agus ansin i [[Londain]] níos déanaí, ach amháin ar feadh tréimhsí bróin nuair a chaill sí a leanbh Isola, agus a fear céile William ag 61 bliain d'aois.
Fuair Charles bás nuair nach raibh sí ach trí bliana d'aois, rud a d'fhág go raibh Jane féin-oilte den chuid is mó. Deirtear go raibh máistreacht aici ar dheich dteanga faoi 18 mbliana d’aois, b’fhéidir a d’oirfeadh toisc gurbh Iodálach a sean-seanathair a d’aistrigh go Loch Garman san 18ú haois.


Bhí cáil éigin bainte amach ag formhór na ndaoine a d'fhreastail ar na salons Dé Sathairn ina réimse féin. I measc a liosta rannpháirtithe bhí ainmneacha ar nós an fhile Éireannach [[W. B. Yeats|W.B. Yeats]], an díothú sclábhaíochta [[:en:Henry_Ward_Beecher|Henry Ward Beecher]], [[:en:Anna_de_Brémont|Comtesse de Brémont]], Catherine Hamilton, agus [[George Bernard Shaw]]. Ach níor ghá stádas ná éacht a bheith i láthair.
De réir mar a d’fhás sí aníos d’fhás sí gafa le cúrsaí náisiúnacha, go háirithe chun tacú leis an ngluaiseacht ‘Éire Óg’ – streachailt uile-Éireann ar son neamhspleáchais agus athchóiriú daonlathach.


Bhí tionchar Lady Wilde maidir le cearta comhionanna a fháil do mhná freisin. Scríobh sí agus labhair sí go forleathan faoi oideachas na mban agus a luach don tsochaí. Mhol sí aitheantas a thabhairt do mhná fiúntais. Agus, cé nach raibh baint dhíreach aici le [[Coláiste na Tríonóide, Baile Átha Cliath|Coláiste na Tríonóide]], d’óstáil sí Ollúna ina baile agus d’fhéadfadh tionchar a bheith aici ar an dialóg a d’fhág go raibh a gcéad rang ban ag bronnadh na céime uirthi go luath i ndiaidh di bás a fháil.<ref name=":0">{{Lua idirlín|url=https://www.irishcentral.com/roots/history/lady-jane-francesca-wilde|teideal=Lady Jane Francesca Wilde: Influential but little-known woman in Irish history|dáta=2023-03-07|language=en|work=IrishCentral.com|dátarochtana=2024-01-15}}</ref>
Ba ghearr gur ghlac sí leis an ainm ‘Speranza’ chun ailt agus dánta ar son an neamhspleáchais a scríobh sna 1840idí a foilsíodh i nuachtán seachtainiúil i mBaile Átha Cliath dar teideal ‘The Nation’.


== Saothair ==
Nuair a d’iarr sí réabhlóid armtha in Éirinn i gceann dá píosaí tráchtaireachta, dhún na húdaráis an páipéar agus thug siad a eagarthóir, Charles Duffy, chun na cúirte.
[[Íomhá:London Library's copy of Lady Wilde's, 'Ancient legends, mystic charms, & superstitions of Ireland, with sketches of the Irish past'. Ward and Downey, London, 1888.jpg|mion|196x196px|Ancient Legends, Mystic Charms & Superstitions of Ireland le Jane Wilde.]]


* [https://www.rarebooks.ie/books/literature/ancient-legends-mystic-charms-of-ireland-1888/ Aincent Legends, Mystic Charms and Superstitions of Ireland]- Lady Jane Wilde<ref>{{Luaigh foilseachán|title=Jane Wilde, Ancient Legends, Mystic Charms, and Superstitions of Ireland, 1887|url=http://dx.doi.org/10.2307/j.ctv14npjsj.19|publisher=Clemson University Press|journal=Selected Writings of Speranza and William Wilde|date=2020-07-21|pages=159–168}}</ref>
Dhiúltaigh sé a ainm a bhí taobh thiar den tráchtaireacht, agus mar sin d'admhaigh Jane, áfach, rinneadh neamhaird dá admháil agus dúnadh an páipéar.
* [https://www.abebooks.co.uk/9781445521206/Folk-Medicine-Plant-Lore-Healing-1445521202/plp Folk Medicine, Plant Lore and Healing Plants] - Lady Jane Wilde<ref>{{Luaigh foilseachán|author=Jane Francesca Agnes Wilde|date=26 Iúil 2010|url=https://books.google.ie/books/about/Folk_Medicine_Plant_Lore_and_Healing_Pla.html?id=Uz4eDQAAQBAJ&redir_esc=y|title=Folk Medicine, Plant Lore and Healing Plants|journal=Folk Medicine, Plant Lore and Healing Plants|issue=Read Books}}</ref>


== Bás ==
Bhí sí ina abhcóide ar son chearta na mban freisin, thug sí cuireadh don suffragist Millicent Fawcett chuig a teach chun labhairt ar shaoirse ban. Mhol sí gur ritheadh Acht Maoine na mBan Pósta 1883, rud a chuir cosc ar bhean ó dhul isteach sa phósadh ‘mar sclábhaí bannaí, dícheadúnaithe de gach ceart ar a fortún’.
[[Íomhá:Lady Jane Francesca Wilde 'Speranza' 1821-1896 Poet and Essayist lived here 1887-1896.jpg|clé|mion|172x172px|Plaic ag 87 Oakley Street, Chelsea, London SW3 5NP,]]

Fuair ​​an Lady Wilde bás ar an 3 Feabhra 1896. Reáchtáladh a sochraid dhá lá ina dhiaidh sin i Reilig Kensal Green i [[Londain]]. Ní raibh ach cóiste marbh amháin agus beirt caointeoirí, a mac Willie agus a bhean chéile Lily. Cé go ndearna Willie na socruithe don sochraid, ní raibh sé in ann iad a íoc agus mar sin chlúdaigh a mac eile [[Oscar Wilde|Oscar]] an costas agus é sa phríosún trí iontaobhas a bhunaigh a chara. Níor ceannaíodh aon cloch cinn ná píosa dealbhóireacht eile. Níor mharcáil a uaigh go dtí gur aimsigh [[Cumann Oscar Wilde]] a uaigh agus mharcáil siad crois Cheilteach uirthi i 1999.<ref name=":0" />
I mí na Samhna 1851, phós sí Sir William Wilde, máinlia súl agus cluas. Lean triúr clainne orthu, William (1852), Oscar (1854) agus Isola (1857).

Ag am nuair ba cheart go mbeadh a rath ar an méadú ar fad, tháinig an tragóid agus an scannal sóisialta ina dhiaidh sin sna blianta beaga amach romhainn. Thug bean óg cás cúirte rathúil a d'éiligh gur mheall Sir William í, rud a d'fhág damáistí in aghaidh theaghlach Wilde.

Fuair a n-iníon bás den fhiabhras go gairid ina dhiaidh sin agus ina dhiaidh sin fuair beirt iníonacha neamhdhlisteanacha a fir chéile bás.

Nuair a fuair a fear céile bás i 1876, fuair an teaghlach amach go raibh sé beagnach féimheach. Anois Lady Wilde (rinneadh ridire dá fear céile in 1864), chuaigh sí lena clann mhac i Londain in 1879 agus rinne sí ainm di féin i gciorcail liteartha.

Chónaigh sí le William agus chuir siad lena n-ioncam trí scríobh d’irisí faiseanta agus leabhair a tháirgeadh ar bhéaloideas na hÉireann.

Scríobh sí roinnt leabhar lena n-áirítear ‘Ancient legends, mystic charms, and superstitions of Ireland’ (1887), agus deirtear go raibh tionchar ag a cuid dánta ar shaothar a mic Oscair féin. Mar shampla, tá a ‘Ballad of Reading Gaol’ curtha i gcomparáid lena dán ‘The Brothers’ (bunaithe ar scéal fíor ar thriail agus ar chur chun báis in Éirí Amach 1798).

Ina blianta ina dhiaidh sin, d'fhulaing Jane drochshláinte agus, go luath i 1896, fuair sí bronchitis. Ar eagla nach dtiocfadh léi teacht chucu féin rinne sí iarratas go bhfeicfí dá mac Oscar a bhí ag cur téarma príosúnachta isteach. Diúltaíodh cead agus fuair sí bás go gairid ina dhiaidh sin.

Fuair an Bhantiarna Jane Wilde bás sa bhaile i gCelsea ar an 3 Feabhra 1896 ag 74 bliain d’aois. Cuireadh í in uaigh gan mharcáil mar nach raibh a mbeirt mhac in acmhainn cloch uaighe.

I 1996 rinneadh í a mheabhrú i bhfoirm plaic ar uaigh Sir William Wilde i mBaile Átha Cliath mar ‘Speranza of The Nation, scríbhneoir, aistritheoir, file agus náisiúnach, údar saothair ar bhéaloideas na hÉireann, luathbhabhtálaí comhionannais do mhná, agus bunaitheoir salon liteartha ceannasach'.

Cuireadh suas séadchomhartha croise Ceilteach freisin ina cuimhne nuair a bhailigh Cumann Oscar Wilde airgead timpeall na bliana 1999.

== Saol Déanach agus Bás ==
<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.dib.ie/biography/wilde-jane-francesca-agnes-speranza-a9035|teideal=Wilde, Jane Francesca Agnes (‘Speranza’) {{!}} Dictionary of Irish Biography|language=en|work=www.dib.ie|dátarochtana=2023-11-23}}</ref>Fuair sí bás de bronchitis fho-ghéarmhíochaine ar 3 Feabhra 1896. Bhí an tsochraid chuig reilig Kensal Green indéanta ag cistí a chuir cairde ar fáil don Oscar a bhí i bpríosún. Fuair sí deontas £100 ón Royal Literary Fund in 1888, ach thit na cíosanna óna maoin Éireannach i nGaillimh de bharr an chogaidh talún; mar sin féin d'fhan sí féin agus a clann mac Parnellites díograiseacha. Ach bhí sí tar éis an foréigean a shéanadh mar acmhainn náisiúnach ó 1849. Tá cuid dá páipéir i mbailiúchán Wilde, Leabharlann William Andrews Clark, Los Angeles; san LNÉ; in Ollscoil Léitheoireachta; agus i mbailiúchán Berg, Leabharlann Phoiblí Nua-Eabhrac.

== Saothair<ref>{{Lua idirlín|url=https://www.poemhunter.com/lady-jane-wilde/|teideal=Lady Jane Wilde - Poet Lady Jane Wilde Poems|language=en-us|work=Poem Hunter|dátarochtana=2023-11-23}}</ref> ==

* ''Tristan and Isolade. The Love Sin''
* ''The Famine Year''
* ''The Exodus''
* ''Why Weepest Thou?''
* ''A Lament for the Potato''


== Tagairtí ==
== Tagairtí ==
{{Reflist}}

{{DEFAULTSORT:Wilde, Jane Francesca Agnes}}
{{DEFAULTSORT:Wilde, Jane Francesca Agnes}}
[[Catagóir:Básanna i 1896]]
[[Catagóir:Básanna i 1896]]
Líne 86: Líne 55:


[[Catagóir:Coláiste Oiriall]]
[[Catagóir:Coláiste Oiriall]]
<references />

Leagan reatha ó 13:49, 30 Bealtaine 2024

Infotaula de personaJane Francesca Agnes Wilde

Cuir in eagar ar Wikidata
Ainm sa teanga dhúchais(en) Jane Wilde Cuir in eagar ar Wikidata
Beathaisnéis
Breith(en) Jane Francesca Elgee Cuir in eagar ar Wikidata
27 Nollaig 1821
Baile Átha Cliath Cuir in eagar ar Wikidata
Bás3 Feabhra 1896
74 bliana d'aois
Chelsea, England Cuir in eagar ar Wikidata
Áit adhlacthaReilig Kensal Green Cuir in eagar ar Wikidata
Faisnéis phearsanta
Gníomhaíocht
Réimse oibreFilíocht
Gairmfile, iriseoir, aistritheoir, scríbhneoir, eagarthóir Cuir in eagar ar Wikidata
SeánraFilíocht
Ainm cleiteSperanza
John Fanshawe Ellis Cuir in eagar ar Wikidata
TeangachaBéarla
Ealaíontóirí gaolmharaMargaret Callan (en) Aistrigh Cuir in eagar ar Wikidata
Eile
Teideal uasalBantiarna Cuir in eagar ar Wikidata
CéileWilliam R. Wills Wilde (1851–luach anaithnid) Cuir in eagar ar Wikidata
PáisteWillie Wilde, Oscar Wilde, Isola Francesca Emily Wilde Cuir in eagar ar Wikidata
AthairCharles Elgee  agus [Ann] Sarah Kingsbury (en) Aistrigh
Musicbrainz: bf459708-4a54-414c-9d8d-a0112839c0f4 Find a Grave: 21626 Project Gutenberg: 51427 Cuir in eagar ar Wikidata

File Éireannach ab ea Jane Francesca Agnes, Lady Wilde (née Elgee) faoin ainm cleite Speranza agus thacaigh sí leis an ngluaiseacht náisiúnach. Ba í mháthair de Oscar Wilde agus Willie Wilde freisin.[1]

Bunús

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rugadh Jane Francesca Agnes Wilde (‘Speranza’) , file, náisiúnaí, agus feimineach, 27 Nollaig 1821 i mBaile Átha Cliath.Ó 1846 amach thosaigh sí ag cur prós (mar ‘John Fanshawe Ellis’) agus véarsaíochta (mar ‘Speranza’). Ar 23 Eanáir 1847 scríobh sí an dán ‘The stricken land’, an chéad mhórfhreagra fileata ón ngorta. Léirigh sé a haicme tiarnaí talún Angla-Éireannach féin i dtéarmaí a úsáidtear i ndánta frith-sclábhaíochta Longfellow:[2]

"Seo anois bhur n-uair áthais – bascadh i gcara an domhain; Ach ardóidh ár gcnámha gealgháireach ad aghaidh mar fhinnéithe, Ó na cábáin is na díoga, ina n-aifreann gan chiste, gan chiste, Oir aithneoidh Aingeal an Trumpa iad. mar imthigh sé.Arm speictreach uaibhreach, os comhair an Dé mhóir seasfaimid, Agus d'eirigís mar dhúnmharfóirí, creachadóirí ár dtíre."

Óige agus Oideachas

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Rugadh Jane Elgee sa bhliain 1821 agus bhí sí thar a bheith geal agus fonn foghlama, ach d’fhág séanadh oideachas foirmiúil do mhná í ag brath ar a cuid acmhainní féin.[3]

In agallamh a foilsíodh in Hearth and Home ag druidim le deireadh a saoil, mheabhraigh sí a nádúr stuama: "Bhí an-chraic agam i gcónaí ag staidéar, agus ag leabhair," a dúirt sí. "Ba é an staidéar is fearr liom ná teangacha. D’éirigh liom máistreacht a fháil ar dheich gcinn de na teangacha Eorpacha. Go dtí m'ochtú bliain déag níor scríobh mé tada riamh. Tugadh mo chuid ama ar fad chun staidéar a dhéanamh."

Pósadh agus Teaghlach

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Jane Wilde

[4]I mí na Samhna 1851, phós sí Sir William Wilde, máinlia súl agus cluas. Lean triúr clainne orthu, William (1852), Oscar (1854) agus Isola (1857).Ag am nuair ba cheart go mbeadh a rath ar an méadú ar fad, tháinig an tragóid agus an scannal sóisialta ina dhiaidh sin sna blianta beaga amach romhainn. Thug bean óg cás cúirte rathúil a d'éiligh gur mheall Sir William í, rud a d'fhág damáistí in aghaidh theaghlach Wilde.Fuair a n-iníon bás den fhiabhras go gairid ina dhiaidh sin agus ina dhiaidh sin fuair beirt iníonacha neamhdhlisteanacha a fir chéile, bás.Nuair a fuair a fear céile bás i 1876, fuair an teaghlach amach go raibh sé beagnach féimheach. Anois Lady Wilde (rinneadh ridire dá fear céile in 1864), chuaigh sí lena clann mhac i Londain in 1879 agus rinne sí ainm di féin i gciorcail liteartha.Chónaigh sí le William agus chuir siad lena n-ioncam trí scríobh d’irisí faiseanta agus leabhair a tháirgeadh ar bhéaloideas na hÉireann.Scríobh sí roinnt leabhar lena n-áirítear ‘Ancient legends, mystic charms, and superstitions of Ireland’[5] (1887), agus deirtear go raibh tionchar ag a cuid dánta ar shaothar a mic Oscair féin. Mar shampla, tá a ‘Ballad of Reading Gaol[6]’ curtha i gcomparáid lena dhán ‘The Brothers’ (bunaithe ar scéal fíor ar thriail agus ar chur chun báis in Éirí Amach 1798).

Ré Thábhachtach Dá Saol

[cuir in eagar | athraigh foinse]

[7]Cé go ndeachaigh sí i mbun feachtais go glórach chun bealach isteach a thabhairt do mhná ar oideachas agus ar na gairmeacha, chreid sí freisin gur cheart do bhean chéile dhílis freastal ar iompar míchuibhiúil a fir chéile, ar choinníoll go raibh sé fear cosúil le athair Oscar, William Wilde.

Mar gheall ar bhás anabaí William bhain Jane na sólás agus na pribhléidí a tugadh do bhean chéile fir mór le rá agus mar gheall air seo bhog sí go Londain. Laistigh de mhíonna, bhí sí ag cur ailt fadréimseacha, foghlama ar fáil don Pall Mall Gazette, The Burlington Magazine, The Queen, The Lady’s Pictorial, TheSt. James’s Magazine, agus Irisleabhar Tinsley. Scríobh sí go leor leabhar foghlamtha, grinn agus sár-inléite, agus sa cheann deireanach díobh, Staidéar Sóisialta, tá aistí ag iniúchadh a dearcadh sainiúil ar an bhfeimineachas.

Bhí tuairimí forásacha Jane ar sheasamh na mban sa tsochaí, cé go raibh siad beagáinín conspóideach, agus í ar thóir an náisiúnachais Éireannaigh ina cuid argóintí ar son an chomhionannais inscne. In ‘The Bondage of Women’, léirigh sí éadóchas ar an neamhaird uilíoch a léiríodh meabhair na mban: ‘Ar feadh sé mhíle bliain,’ a scríobh sí, ‘Is taifead bhrón é stair na mban d’éirí as oifig gan chabhair do réamhfhoirm shóisialta agus tíorántacht dhlíthiúil'.

Gairm

[cuir in eagar | athraigh foinse]

Tháinig inspioráid mar scríbhneoir chuici tar éis di an tsochraid a fheiceáil agus saothair an fhile agus an náisiúnaí dílis Thomas Davis a léamh.

Chuimhnigh Éireannaigh an ama sin, chomh maith leo siúd a chuaigh ar imirce go Meiriceá, ar Speranza mar scríbhneoir na véarsaíochta a chuidigh le gluaiseacht na nÉireannach Óg a chur ar bun ar son neamhspleáchas náisiúnta na 1840idí. Agus í ag scríobh don nuachtán The Nation go príomha, bhrúigh a fuinneamh óige agus a deabhóid go hÉirinn shaor easaontais eile.

Thug scríbhneoireacht Jane Elgee a aghaidh-ar-aghaidh ar rialtas na Breataine uair amháin i gcás cúirte a chuir a foilsitheoir i mbaol dlí agus í féin ag tabhairt ar na iarmhairtí ceannairce. Ba í an aiste ba cháiliúla dá cuid, dar teideal Jacta Alea Est nó The Die Is Cast, ba chúis le haláram an rialtais agus ciall an fhoilsitheora Cathal Ó Dubhthaigh a phost dá bharr. Sheas sí os comhair na cúirte agus ghlac sí freagracht as an aiste, ach ina achainí ar son gnímh ón fir na tír, sheas sí os comhair na Breataine freisin agus labhair sí faoi dosheachantacht neamhspleáchas na hÉireann.

Phós Jane Francesca Agnes Elgee William Robert Wills Wilde sa bhliain 1852. Bhí an-ghrá acu araon ar stair na hÉireann agus bhí an-suim ag an mbeirt acu i scéalta an ama a chuaigh thart, ag déanamh taifead orthu aon uair agus áit ar bith a d’fhéadfaidís.

Bhí clú agus cáil ar Lady Wilde as teacht le céile a stiúradh a raibh an-tóir orthu i measc scríbhneoirí inniúl agus ardaidhmeannach. Fuair ​​​​sí cuirteoirí tráthnóna Dé Sathairn i mBaile Átha Cliath, agus ansin i Londain níos déanaí, ach amháin ar feadh tréimhsí bróin nuair a chaill sí a leanbh Isola, agus a fear céile William ag 61 bliain d'aois.

Bhí cáil éigin bainte amach ag formhór na ndaoine a d'fhreastail ar na salons Dé Sathairn ina réimse féin. I measc a liosta rannpháirtithe bhí ainmneacha ar nós an fhile Éireannach W.B. Yeats, an díothú sclábhaíochta Henry Ward Beecher, Comtesse de Brémont, Catherine Hamilton, agus George Bernard Shaw. Ach níor ghá stádas ná éacht a bheith i láthair.

Bhí tionchar Lady Wilde maidir le cearta comhionanna a fháil do mhná freisin. Scríobh sí agus labhair sí go forleathan faoi oideachas na mban agus a luach don tsochaí. Mhol sí aitheantas a thabhairt do mhná fiúntais. Agus, cé nach raibh baint dhíreach aici le Coláiste na Tríonóide, d’óstáil sí Ollúna ina baile agus d’fhéadfadh tionchar a bheith aici ar an dialóg a d’fhág go raibh a gcéad rang ban ag bronnadh na céime uirthi go luath i ndiaidh di bás a fháil.[8]

Saothair

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Ancient Legends, Mystic Charms & Superstitions of Ireland le Jane Wilde.

Bás

[cuir in eagar | athraigh foinse]
Plaic ag 87 Oakley Street, Chelsea, London SW3 5NP,

Fuair ​​an Lady Wilde bás ar an 3 Feabhra 1896. Reáchtáladh a sochraid dhá lá ina dhiaidh sin i Reilig Kensal Green i Londain. Ní raibh ach cóiste marbh amháin agus beirt caointeoirí, a mac Willie agus a bhean chéile Lily. Cé go ndearna Willie na socruithe don sochraid, ní raibh sé in ann iad a íoc agus mar sin chlúdaigh a mac eile Oscar an costas agus é sa phríosún trí iontaobhas a bhunaigh a chara. Níor ceannaíodh aon cloch cinn ná píosa dealbhóireacht eile. Níor mharcáil a uaigh go dtí gur aimsigh Cumann Oscar Wilde a uaigh agus mharcáil siad crois Cheilteach uirthi i 1999.[8]

Tagairtí

[cuir in eagar | athraigh foinse]
  1. ↑ "Jane Wilde - A Forgotten Irish Revolutionary, Poet & Feminist" (en-US). Éirígí For A New Republic (2019-10-12). Dáta rochtana: 2024-01-29.
  2. ↑ "Wilde, Jane Francesca Agnes (‘Speranza’) | Dictionary of Irish Biography" (en). www.dib.ie. Dáta rochtana: 2024-01-15.
  3. ↑ guest (2015-10-16). "A Noble Woman: Lady Jane Wilde" (en-GB). Irish Philosophy. Dáta rochtana: 2024-01-15.
  4. ↑ Connell McHugh. "Who was Jane Wilde? Mother of Oscar Wilde born 200 years ago today". The Irish Post. Dáta rochtana: 2024-01-15.
  5. ↑ "Jane Wilde, Ancient Legends, Mystic Charms, and Superstitions of Ireland, 1887" (2020-07-21). Selected Writings of Speranza and William Wilde: 159–168. Clemson University Press. 
  6. ↑ "119 The Ballad of Reading Gaol" (2000-10-26). The Complete Works of Oscar Wilde, Vol. 1: Poems and Poems in Prose. Oxford University Press. 
  7. ↑ guest (2015-10-16). "A Noble Woman: Lady Jane Wilde" (en-GB). Irish Philosophy. Dáta rochtana: 2024-01-15.
  8. ↑ 8.0 8.1 "Lady Jane Francesca Wilde: Influential but little-known woman in Irish history" (en). IrishCentral.com (2023-03-07). Dáta rochtana: 2024-01-15.
  9. ↑ "Jane Wilde, Ancient Legends, Mystic Charms, and Superstitions of Ireland, 1887" (2020-07-21). Selected Writings of Speranza and William Wilde: 159–168. Clemson University Press. 
  10. ↑ Jane Francesca Agnes Wilde (26 Iúil 2010). "Folk Medicine, Plant Lore and Healing Plants". Folk Medicine, Plant Lore and Healing Plants (Read Books). 
Aisghafa ó "https://ga.wikipedia.org/w/index.php?title=Jane_Francesca_Agnes_Wilde&oldid=1219863"