میسر

کۆماری میسری عەرەبی (بە عەرەبی:جمهورية مصر العربية) وڵاتێکی عەرەبییە لە باکووری کیشوەری ئەفریقا. بەشێکی بچووکی میسر لە کیشوەری ئاسیادایە. میسر لە وڵاتە گرنگەکانی ڕۆژھەڵاتی ناوینە. ناوەندی ئەم وڵاتە شاری قاھیرەیە.

کۆماری میسری عەرەبی میسر مصر
پایتەخت		قاھیرە
گەورەترین		قاھیرەی پایتەخت
زمانە فەرمییەکان		زمانی عەرەبی
دەوڵەت		پەرلەمانی و سەرۆک کۆمار
-	عەبدولفەتاح ئەلسیسی
ژمارەی دانیشتوان
-	بەراوردی	١١٤٬٥٣٥٬٧٧٢
دراو		جونیەی میسری

جوگرافیا

وڵاتانی دراوسێی میسر بریتین لە: لە ڕۆژئاواوە لیبیا و باشوور سودانە و لە باکوری ڕۆژهەڵاتدا ئیسرائیل و کەرتی غەززە، و لە ڕۆژهەڵاتیشەوە دەریایی سوورە.

ڕووباری نیل

ڕووباری نیل درێژترین ڕووبارە لەجیھان، بۆتە شوێنێکی گرنگ بۆ کەرتی کووشتووکاڵی و داھاتی ساڵانەی ھەیە لە مەبەستی گەشت و گوزاری وێڕای بوونی ھەڕەمەکان لەمیسر و بۆتە سەرچاوەیەکی گرنگ بۆ بەرھەمێنانی کارەبا.

مێژوو

شۆڕشی ٢٥ی کانوونی دووەم

لە دوای تونس بەهاری عەرەبی گەیشتە میسر لە ٢٥ی کانوونی دووەمی ساڵی ٢٠١١ لە دژی ئەو سیاسەتە فەسادە و خراپی بژێوی ژیانی دانیشتوان لەدژی محەمەد حوسنی موبارەک سەرۆکی میسر خەڵکی میسر ڕاپەڕین، لە ئەنجامدا حوسنی موبارەک وازی لەپۆستەکەی هێناو لە ئێستادا دادگایی دەکرێت بەهۆی سیاسەتە خراپەکەی و کوشتنی هەزاران کەس لە خۆپیشاندانەکاندا.

لە مانگی ١٢ی ٢٠١١ هەڵبژاردن کرا و پێشبینی دەکرێ لایەنە ئیسلامییەکان سەرکەون بە تایبەت لیستی برایانی موسڵمان.

دانیشتووان

بەپێی ئامارەکانی ساڵی ٢٠٢٠ ژمارەیی دانیشتووانی وڵاتی میسر ١٠٤،٠٠٠،٠٠٠ بووە.

شوێنە گەشتیارییەکان

• ھەڕەمەکان
• ڕووباری نیل (درێژترین ڕووبار لەجیھان)
• کەنداوی سوێس
• مۆزەخانی میسر لە قاھیرە
• شەرم شێخ (بەناوباگترین شوێنی گەشتووگوزاری لەمیسر)

ئایین

دانیشتوانی میسر پێکدێن لە موسڵمان و مەسیحی (گاوڕ) بەپێی سەرژمێری ساڵی ١٩٧٢ لە ٩٤٪ موسڵمان و مەسیحییەکانیش ٦٪ بوون بەڵام ڕێژەکە بەردەوام لە گۆڕانکاریدایە بەپێی سەرژمێری ساڵی ١٩٨٦ مەسیحییەکان بوون بە ٥.٧٨٪ بەڵام ئەوەی تریش موسڵمان.

ئایینەکان لە میسر
ئایینەکان			ڕێژە
سوننە			٩٥٫٠٪
مەسیحی			٥٫٧٨٪

• ئەزھەر: کۆمەڵگایەکی فاتیمی لەسەر مەزهەبی ئیسماعیلییە ئەم جامیعەیە جامیعێکی سونییە، شێخی ئێستا دکتۆر ئەزهەر طەیبە. کەنیسەی ئۆرسۆدۆکسی لە ئەسکەندەریە ئەم کەنیسەیە دەزگای مەسیحییە گرنگی بە کۆڕ و کۆبوونەوە و بڵاوکردنەوەی مەسیحییەت دەدات.

جەژنەکان و ڕۆژە تایبەتەکانی مووسڵمانی میسر

• جەژنی قوربان
• جەژنی ڕەمەزان
• سەری ساڵی ھجری
• وەستانی حاجیان لە عەرەفە
• مەولودی پێغەمبەر

جەژنەکان و ڕۆژە تایبەتەکانی مەسیحییەکانی میسر

• جەژنی قیامە (بەپێی ڕۆژمێری قیبتیەکان دەگۆڕدرێت)
• جەژنی لەدایک بوونی مەسیح
• جەژنی غساس

ڕۆژە تایبەتیەکانی گەلی میسر

• ڕۆژی پۆلیس
• جەژنی تەحریر تابا (١٩ی ئازار)
• جەژنی کرێکاران (ای ٥)
• جەژنی کرێکاران (٩ی سێپتمبر)
• جەژنی جەلاء
• جەژنی شاری سوێس

و زیاتر لە دەیان ڕۆژ و جەژنی تر کە ساڵانە لە میسر یادی دەکرێتەوە...

پێوەندییە نێونەتەوەیییەکان

میسر و ئیسرائیل

لە تشرینی یەکەمی ١٩٦٧ی زاینی جەنگی عەرەب و جولەکە دەستیپێکرد، لەم جەنگەدا ئیسرائیل بە هاوکاری چەند وڵاتێکی ئەوروپا و سۆڤیەت و ئەمریکا توانیان لەم جەنگەدا سەرکەون.

لە ساڵێ ١٩٧٣دا شەڕ کەوتە نێوان میسر و ئیسرائیل ئەم جەنگە ماوەی کەمتر لە حەوتەیەکی خایاند، ئەنجامی ئەم جەنگە بریتی بوو لە داگیرکردنی بیابانی سینا لەلایەن ئیسرائیلەوە، دواتر سەرۆکی ئەو کاتەی میسر ئەنوەر سادات گەیشتە ئیسرائیل لە شاری تەلئەبیب، لەگەڵ سەرۆکی ئەوکاتی ئیسرائێل مناحیم بیجن و سەرۆکی ئەمریکایی ئەوکات جێمی کارتر، کۆبووەوە و ڕێکەوتننامەی سینایان واژۆکرد.

ئەم ڕێککەوتننامەیەش پێکھاتبوو لە چەند خاڵێک تێیدا میسر ڕازی بوو کە هیچی تر دژایەتی ئیسرائیل نەکات پشتگیری قەوارای زایۆنیش بکات، لە بەرامبەردا ئیسرائیل بیابانی سینای بۆ مئسر گەڕاندەوە، دوابەدوای ئەمە پەیوەندی نێوان میسر و ئیسرائیل بەردەوام بوو لە ڕووی بازرگانی و گواستنەوەی غاز لە نێوان میسر و ئوردن و ئیسرائیل، هەردوولا کۆنسۆڵخانەیان کردەوە لە قاهیرە وتەلئەبیب، بەڵام دوابەدوای ئەوەی لە بیابانی سینا پاسێکی نەفەر هەڵگر ڕاگیرا کە سەرجەمیان جوولەکە بوون لەلایەن کەسانی نەناسراو هێرشی کرایە سەر و سەرجەم سەرنشینەکانی کوژران و دواتر لەلایەن چەکدارانی زایۆن، ٦هاوڵاتی میسری کوژران پەیوەندی نێوان میسر و ئیسرائیل ڕووی لە خراپی کرد تا وای لێهات لە میسر باڵیۆزخانەی ئیسرائیل سوتێندرا و تاڵانکرا و لە جێگایی ئاڵای ئیسرائیل ئاڵای میسر هەڵکرا دوای بەهاری عەرەبی و ئەگەری گرتنی دەسەڵات لەلایەن موسڵمانان، پەیوەندی میسر و ئیسرائیل دیار نییە.

شانۆگەری و سینەما

میسر پێشکەوتووترین وڵاتی عەرەبییە لەم بارەیەوە و بە هۆی ئەو گرنگییەی کە پێی دراوە و بوونی ئەکتەری ناسراو و کۆمیدی، لە دیارترین هونەرمەندانی سینەما عومەر شەریفە، وە هەروەها دیارترین شانۆکار بریتین لە (فوئاد موهەندس، عادل ئیمام، شویکار، معەمەد صوبعی، نەجیب ڕیحانی، علی کەسار، محمد جەمال قادر، ئەحمەد حەلمی).