Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія

Гістарычная дзяржава
Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія
Socijalistička Federativna Republika Jugoslavija Социјалистичка Федеративна Република Југославија Socialistična federativna republika Jugoslavija
Герб СФР Югаславія Сцяг СФР Югаславія
Дэвіз: ««Bratstvo i jedinstvo» «Брацтва і еднасць»»
Гімн: «Hej Slaveni / Хеј Славени» («Гэй, славяне»)
<  <  <  <  <   >  >  >  >  > 1945 — 1992
Сталіца	Бялград
Мова(ы)	Сербскахарвацкая, славенская, македонская
Афіцыйная мова	сербахарвацкая мова, македонская мова і славенская мова
Рэлігія	праваслаўе, каталіцтва і іслам
Грашовая адзінка	Югаслаўскі дынар
Плошча	255.804 км² (1989)
Насельніцтва	23.724.919 чал. (1989)
Форма кіравання	Федэратыўная сацыялістычная рэспубліка
Кіраўнікі дзяржавы
Старшыня Прэзідыума Народнага Схода
• 1945 – 1953	Іван Рыбар
Прэзідэнт
• 1953 – 1980	Іосіп Броз Ціта
Старшыня Прэзідыума
• 1980	Лазар Калішаўскі (першы)
• 1991—1992	Бранка Косціч (в. а., апошні)
Медыяфайлы на Вікісховішчы

Асноўны артыкул: Югаславія

Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка Югаславія (сербахарв.: Социjaлистичка Федеративна Република Jyгославиja / Socialistička Federativna Republika Jugoslavija) — сацыялістычная дзяржава, якая існавала ў 1945—1992 гадах на поўдні Еўропы ў паўночна-заходняй і цэнтральнай частцы Балканскага паўвострава.

Гісторыя

Другая Сусветная вайна

У 1941 годзе, пасля акупацыі Каралеўства Югаславія, на тэрыторыі Харватыі і Босніі і Герцагавіны была створана марыянеткавая дзяржава — Незалежная Дзяржава Харватыя на чале з Антэ Павелічам. Астатняя тэрыторыя была падзелена паміж Германіяй, Італіяй, Венгрыяй, Балгарыяй.

У тым жа годзе пачалася партызанская барацьба супраць акупантаў, якую ўзначаліла кампартыя Югаславіі пад кіраўніцтвам Іосіпа Броза Ціта. Была створана Народна-вызваленчая армія Югаславіі, якая ў 1944 годзе канчаткова вызваліла большую частку краіны. 20 кастрычніка 1944 года ў выніку сумесных дзеянняў югаслаўскіх войскаў з Чырвонай арміяй быў узяты Бялград.

Сацыялістычная «Другая Югаславія»

У лістападзе 1945 года была афіцыйна скасавана манархія, Югаславія стала сацыялістычнай федэрацыяй з шасці саюзных рэспублік пад назвамі: Дэмакратычная Федэратыўная Югаславія (з 1945), Федэратыўная Народная Рэспубліка Югаславія (ФНРЮ) (з 1946), Сацыялістычная Федэратыўная Рэспубліка (СФРЮ) (c 1963).

Мадэллю дзяржаўнага ладу сацыялістычнай Югаславіі быў абраны федэралізм. Гэтае становішча было адлюстравана ў пастанове II сесіі Антыфашысцкага Веча Народнага Вызвалення Югаславіі ад 29 лістапада 1946 «Аб утварэнні Югаславіі на федэратыўных пачатках». Заканадаўча федэратыўная прылада замацавана ў Канстытуцыі 1946.

У канцы 1940-х гг. паўсталі рознагалоссі паміж лідарам камуністычнай партыі Югаславіі Ціта і Сталіным, што прывяло да разрыву адносін з СССР. Хаця пасля смерці Сталіна гэтыя рознагалоссі часткова вырашыліся, Югаславія не стала членам Арганізацыі Варшаўскага Дагавора, а наадварот, у процівагу ёй стварыла Рух недалучэння. У гады кіравання Ціта Югаславія выконвала ролю пасярэдніка паміж Захадам і найболей адыёзнымі камуністычнымі рэжымамі (мааісцкі Кітай, Кампучыя).

Рэжым Ціта выкарыстоўваў супярэчнасці паміж дзяржавамі капіталістычнай і сацыялістычнай сістэм, што дазваляла Югаславіі ў пасляваенныя дзесяцігоддзі даволі хутка развівацца.

Распад

Асноўны артыкул: Распад Югаславіі

Смерць Ціта і фіяска нацыянальнай палітыкі, якая праводзілася яго пераемнікамі, распад сусветнай сацыялістычнай сістэмы і ўсплёск нацыяналізму ў Еўропе (і не толькі ў краінах Цэнтральна-Усходняга рэгіёна) сталі фактарамі, якія паўплывалі на Распад Югаслаўскай федэрацыі.

З прычыны нарастальных нацыянальных рознагалоссяў па завяшчанні Ціта пасля яго смерці пост прэзідэнта краіны быў скасаваны, а на чале краіны ўстаў Прэзідыум, члены якога (главы саюзных рэспублік і аўтаномных абласцей) штогод змянялі адзін аднаго па чарзе. Кароткачасовы эканамічны цуд у сярэдзіне 1980-х гг. скончыўся імклівай інфляцыяй і развалам эканомікі, што прывяло да абвастрэння адносін паміж эканамічна больш развітымі Харватыяй і Славеніяй, і астатнімі рэспублікамі.

У 1990 годзе ва ўсіх шасці рэспубліках СФРЮ былі праведзеныя мясцовыя выбары. Перамогу на іх усюды атрымалі нацыяналістычныя сілы.

Падчас грамадзянскай вайны і распаду ад Вялікай Югаславіі ў канцы XX стагоддзя аддзяліліся чатыры з шасці саюзных рэспублік (Славенія, Харватыя, Боснія і Герцагавіна, Македонія). Тады жа на тэрыторыю спачатку Босніі і Герцагавіны, а затым аўтаномнага края Косава былі ўведзеныя міратворчыя сілы ААН пад кіраўніцтвам ЗША. У Косава, пад падставай урэгулявання cагласна мандату ААН міжэтнічнага канфлікту паміж сербскім і албанскім насельніцтвам, ЗША і іх саюзнікі правялі ваенную аперацыю па захопу і фактычнаму аддзяленню ад Югаславіі і Сербіі гэтага аўтаномнага края, які апынуўся пад пратэктаратам ААН. Тым часам Югаславія, у якой у пачатку XXI стагоддзя заставалася дзве рэспублікі, ператварылася ў Малую Югаславію (Сербія і Чарнагорыя). На сённяшні дзень, пасля правядзення рэферэндума аб незалежнасці ў Чарнагорыі, апошнія астаткі ранейшай федэрацыі сышлі ў гісторыю, Сербія і Чарнагорыя таксама сталі незалежнымі дзяржавамі.

Адміністрацыйны падзел СФР Югаславія

Адміністрацыйны падзел

У Сацыялістычнай Федэратыўнай Рэспубліцы Югаславія былі створаны шэсць федэральных дзяржаў:

• Сацыялістычная Рэспубліка Сербія
• Сацыялістычны Аўтаномны Край Косава
• Сацыялістычны Аўтаномны Край Ваяводзіна
• Сацыялістычная Рэспубліка Харватыя
• Сацыялістычная Рэспубліка Славенія
• Сацыялістычная Рэспубліка Боснія і Герцагавіна
• Сацыялістычная Рэспубліка Македонія
• Сацыялістычная Рэспубліка Чарнагорыя

Гл. таксама

• Юганастальгія
• Брыёнскае пагадненне