Экспансія

Экспансія (ад лац.: expansio^[1] — распаўсюджванне, пашырэнне) — тэрытарыяльнае, геаграфічнае ці іншае пашырэнне зоны пражывання, або зоны ўплыву асобнай дзяржавы, народа, культуры, біялагічнага віду і інш.

Набыванне дзяржвамі вялікшай тэрыторыі праз ваеннае будаванне імперый або каланіялізм таксама называюць экспансіянізмам^[2]^[3].

Культурная экспансія

У адрозненне ад біялагічнай экспансіі, якая прадугледжвае пашырэнне асяроддзя пражывання пэўных біялагічных відаў (як правіла, з выцясненнем з гэтага асяроддзя аўтахтонных відаў), культурная экспансія – гэта пашырэнне вобласці прымянення культурных аб’ектаў – сімвалаў, сэнсаў і сродкаў іх выяўлення. Пры гэтым адзін біялагічны від не выцясняе іншы.

Прыкладам культурнай экспансіі ў супрацьпастаўленні экспансіі біялагічнай можна назваць запазычанне неандэртальцамі элементаў мастацтва ў людзей сучаснага тыпу^[4], і наадварот, запазычанне краманьёнцамі некаторых звычаяў у неандэртальцаў^[5].

Самымі распаўсюджанымі прыкладамі культурнай экспансіі XX стагоддзе XX—XXI стагоддзяў з’яўляюцца распаўсюджванне савецкага (руск.) (бел. і Амерыканізацыя (англ.) (бел. ладу жыцця (англ.) (бел.. Пры гэтым сучасная культурная экспансія заснавана як на механізмах біялагічнай (дэмаграфічнай) экспансіі, уласцівых для чалавечага роду (асаблівасцях «рэпрадуктыўнай фізіялогіі чалавека, дзякуючы якім ён здольны размнажацца стала, незалежна ад пары года, падтрымліваць неабходную папуляцыйную шчыльнасць сваіх калектываў і іх дэмаграфічнае ўзрастанне»), так і на палітычных і сацыяльна-эканамічных механізмах^[6].

Характэрным адрозненнем культурнай і палітыка-эканамічнай экспансіі ад біялагічнай з’яўляецца тое, што яны могуць і часта праводзяцца мэтанакіравана, свядома. У гэтым выпадку можна весці размову не пра стыхійную экспансію, а пра палітыку экспансіянізму. Культурная і палітыка-эканамічная экспансіі могуць з’яўляцца вынікамі ваеннага ўмяшання, вядомым прыкладам з’яўляецца саветызацыя (англ.) (бел. краін, якія знаходзіліся пад кантролем Чырвонай арміі.

Зноскі

↑ Слоўнік іншамоўных слоў : у 2 т. / А. М. Булыка. — Мінск : БелЭн, 1999. — Т. 2 : М—Я. — 1999. — С. . — 736 с. — ISBN 985-11-0153-2., С.682
↑ Альтэрнатыўнае вызначэнне «экспансіянізму» гучыць як «жаданне паглынання дадатковых тэрыторый» для такіх мэт, як Lebensraum (жыццёвая прастора), рэсурсы, запужванне канкурэнтаў або распаўсюджванне ідэялогій.May, Ronald James, рэд. (1979). The Indonesia-Papua New Guinea Border: Irianese Nationalism and Small State Diplomacy. Department of Political and Social Change, Research School of Pacific Studies, Australian National University. p. 43. ISBN 9780908160334. Праверана 6 November 2020. At this point, however, we must define 'expansionism' a little more precisely. I am interpreting it to mean a desire to annex additional territory either
- for the sake of more lebensraum (living space) or resources (oil, copper, timber, etc.);
- for the sake of demonstrating the national power so as to intimidate neighbours;
- because of an ideology of national greatness, power[...] {{cite book}}: line feed character у |quote= на пазіцыі 159 (даведка)
↑ Knorr, Klaus (1952). Schumpeter, Joseph A.; Arendt, Hannah (рэд-ры). "Theories of Imperialism". World Politics. 4 (3): 402–431. doi:10.2307/2009130. ISSN 0043-8871. JSTOR 2009130. S2CID 145320143.
↑ Драбышэўскі С.В. (руск.) (бел. — Культура палеаантропаў. Артыкул на Антрапагенез.ру
↑ Зильберман М. И. Земля Ханаанейская. Монография
↑ Флиер А. Я. Избранные работы по теории культуры. М.: Согласие, 2014. С. 65; С. 350

[pr-1] Слоўнік іншамоўных слоў : у 2 т. / А. М. Булыка. — Мінск : БелЭн, 1999. — Т. 2 : М—Я. — 1999. — С. . — 736 с. — ISBN 985-11-0153-2., С.682

[2] Альтэрнатыўнае вызначэнне «экспансіянізму» гучыць як «жаданне паглынання дадатковых тэрыторый» для такіх мэт, як Lebensraum (жыццёвая прастора), рэсурсы, запужванне канкурэнтаў або распаўсюджванне ідэялогій.May, Ronald James, рэд. (1979). The Indonesia-Papua New Guinea Border: Irianese Nationalism and Small State Diplomacy. Department of Political and Social Change, Research School of Pacific Studies, Australian National University. p. 43. ISBN 9780908160334. Праверана 6 November 2020. At this point, however, we must define 'expansionism' a little more precisely. I am interpreting it to mean a desire to annex additional territory either
- for the sake of more lebensraum (living space) or resources (oil, copper, timber, etc.);
- for the sake of demonstrating the national power so as to intimidate neighbours;
- because of an ideology of national greatness, power[...] {{cite book}}: line feed character у |quote= на пазіцыі 159 (даведка)

[3] Knorr, Klaus (1952). Schumpeter, Joseph A.; Arendt, Hannah (рэд-ры). "Theories of Imperialism". World Politics. 4 (3): 402–431. doi:10.2307/2009130. ISSN 0043-8871. JSTOR 2009130. S2CID 145320143.

[4] Драбышэўскі С.В. (руск.) (бел. — Культура палеаантропаў. Артыкул на Антрапагенез.ру

[5] Зильберман М. И. Земля Ханаанейская. Монография

[6] Флиер А. Я. Избранные работы по теории культуры. М.: Согласие, 2014. С. 65; С. 350

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]