Баранавіцкі раён

Баранавіцкі раён
Баранавіцкі раён
	Герб
Краіна	Беларусь
Статус	раён
Уваходзіць у	Брэсцкая вобласць
Адміністрацыйны цэнтр	Баранавічы
Дата ўтварэння	8 красавіка 1957
Кіраўнік	Міхаіл Мікалаевіч Палуян[d]
Афіцыйныя мовы	Родная мова: беларуская 81,61 %, руская 16,59 %; Размаўляюць дома: беларуская 64,79 %, руская 32,77 %
Насельніцтва	▼27 287 чал. (1 студзеня 2024);
Плошча	2 202,32; (6-е месца)
Вышыня; над узроўнем мора; • Найвышэйшы пункт	; ; 192 м
Часавы пояс	UTC+2
Код аўтам. нумароў	1
Афіцыйны сайт (руск.)
	Медыяфайлы на Вікісховішчы

Бара́навіцкі раё́н — адміністрацыйна-тэрытарыяльная адзінка ў складзе Брэсцкай вобласці Беларусі. Адміністрацыйны цэнтр — горад абласнога падпарадкавання Баранавічы.

Утвораны 15 студзеня 1940 года як Навамышскі, у 1957 годзе быў перайменаваны ў Баранавіцкі раён^[5]. У сучасных межах існуе з 1962 года. Плошча 2,2 тыс. км². Працягласць з захаду на ўсход — 71 км, з поўначы на поўдзень — 100 км.

Адміністрацыйны падзел

Раён уключае гарадскі пасёлак Гарадзішча, 240 населеных пунктаў, 14 сельсаветаў: Велікалуцкі, Вольнаўскі, Гарадзішчанскі, Жамчужненскі, Крошынскі, Ляснянскі, Малахавецкі, Маўчадскі, Мілавідскі, Навамышскі, Падгорнаўскі, Палонкаўскі, Пачапаўскі і Сталовіцкі.

Геаграфія

Рака Шчара каля вёскі Коўбавічы

Большая частка раёна размешчана на Баранавіцкай раўніне, паўночная частка — на схіле Навагрудскага ўзвышша. Паверхня ўзгорыста-раўнінная, пераважаюць вышыні 180—240 м. Самы высокі пункт раёна 267 м знаходзіцца каля в. Зялёная.

Возера Калдычэўскае

Найбольшая рака — Шчара з прытокамі Мышанка, Лахазва, Іса, на поўначы — р. Сэрвач, на паўночным захадзе — Моўчадзь. Створана вадасховішча Гаць. Ёсць азёры Калдычэўскае, Дамашэўскае, Грэнкі.

Лясы займаюць 33 % тэрыторыі. Пад балотамі 18,7 тыс. га, амаль усе нізінныя, часткова асушаныя.

На тэрыторыі раёна знаходзяцца частка біялагічнага заказніка Баранавіцкі, Моўчадскае насаджэнне еўрапейскай лістоўніцы. Ахоўваецца помнік прыроды Карчоўскія дубы-блізняты.

Агульная плошча сельска-гаспадарчых угоддзяў 117 тыс. га, з іх асушаных 18,6 тыс. га.

Пашыраны дзярнова-падзолістыя, дзярнова-падзолістыя забалочаныя і тарфяна-балотныя глебы.

Карысныя выкапні: торф, будаўнічыя пяскі, гліны, пясчана-жвіровы матэрыял.

Клімат

Сярэдняя тэмпература студзеня -6,1 °С, ліпеня 18 °С. Ападкаў 630 мм за год. Вегетацыйны перыяд 193 дні.

Гісторыя

8 красавіка 1957 года Навамышскі раён перайменаваны ў Баранавіцкі. 14 кастрычніка 1957 года да раёна далучаны Гавінавіцкі і Мілавідскі сельсаветы скасаванага Быценскага раёна. 17 лістапада 1959 года скасаваны Балабанавіцкі і Лотвіцкі сельсаветы, Лукаўскі сельсавет перайменаваны ў Велікалуцкі. 22 сакавіка 1962 года Люшнеўскі сельсавет перайменаваны ў Перхавіцкі, скасаваны Лаўрынавіцкі сельсавет. 25 снежня 1962 года да раёна далучаны гарадскі пасёлак Гарадзішча, Велікасельскі, Вольнаўскі, Гірмантаўскі, Душкавецкі, Карчоўскі, Крошынскі, Маўчадскі, Мядзеневіцкі, Падлясейскі, Пачапаўскі, Савіцкі, Сталовіцкі сельсаветы скасаванага Гарадзішчанскага раёна. 1 жніўня 1964 года Гавінавіцкі сельсавет перайменаваны ў Падгорнаўскі, у 1965 годзе Чэшаўленскі сельсавет — у Цешаўлянскі. 19 студзеня 1965 года скасаваны Велікасельскі сельсавет. 16 лістапада 1970 года Душкавецкі сельсавет перайменаваны ў Зялёнаўскі. 17 лютага 1975 года скасаваны Гірмантаўскі сельсавет. 6 жніўня 1979 года Гірмантаўскі сельсавет утвораны зноў, а Зялёнаўскі сельсавет скасаваны. 18 сакавіка 1985 года ўтвораны Жамчужненскі сельсавет, скасаваны Перхавіцкі сельсавет. 15 сакавіка 1986 года Мядзеневіцкі сельсавет скасаваны. 21 ліпеня 1986 года Савіцкі сельсавет перайменаваны ў Петкавіцкі, утвораны Паланечкаўскі сельсавет. 19 студзеня 1987 года скасаваны Падлясейскі сельсавет, адноўлены Мядзеневіцкі сельсавет. 26 чэрвеня 2013 года скасаваны Гірмантаўскі, Карчоўскі, Каўпеніцкі, Мядзеневіцкі, Паланечкаўскі, Петкавіцкі, Уцёскі і Цешаўлянскі сельсаветы, Гарадзішчанскі пассавет рэарганізаваны ў Гарадзішчанскі сельсавет^[6].

Насельніцтва

Колькасць насельніцтва:

55,4 тыс. чал. (1990)
52,8 тыс. чал. (1995)
47,8 тыс. чал. (2003)

На працягу 1990-х гадоў колькасць насельніцтва скарачалася.

Нацыянальны склад насельніцтва (1999): беларусы — 83,1 %, палякі — 9,0 %, рускія — 6,0 %, іншыя — 1,9 %.

Эканоміка

Асноўныя галіны сельскай гаспадаркі — мяса-малочная жывёлагадоўля (буйная рагатая жывёла, свінагадоўля, авечкагадоўля), птушкагадоўля, бульбаводства. Вырошчваюць цукровыя буракі, збожжавыя культуры, лён, агародніну.

Прамысловасць раёна прадстаўлена прадпрыемствамі паліўнай (брыкет), дрэваапрацоўчай (піламатэрыялы, зрубы садовых домікаў), харчовай галіны.

Інфраструктура

У сістэме адукацыі раёна 19 дашкольных устаноў, 20 сярэднеагульнаадукацыйных школ, 10 базавых школ, дзіцячая спартыўная школа. Дзейнічаюць тэхналагічны тэхнмкум і тэхнікум лёгкай прамысловасці, медыцынскае, педагагічнае і музычнае вучылішчы, ПТВ.

Працуюць 67 бібліятэк, 5 бальніц.

Зоны адпачынку:

турбаза «Лясное возера»
дзіцячы аздараўленчы цэнтр «Дружба»

Транспарт

Па тэрыторыі раёна праходзяць чыгункі Масква — Мінск — Брэст, Вільнюс — Лунінец, Магілёў — Ваўкавыск — Асіповічы, аўтамабільныя дарогі Масква — Брэст, Кобрын — Івацэвічы — Стоўбцы, Баранавічы — Слонім — Гродна, Баранавічы — Палонка — Слонім, з Баранавічаў на Навагрудак, Ляхавічы, Нясвіж.

Памятныя мясціны

Помнікі прыроды

Карчоўскія дубы-блізняты
Камень філарэтаў

Помнікі архітэктуры

Свята-Троіцкая царква ў в. Вольна
Свята-Троіцкая царква ў в. Вялікая Сваротва
Свята-Георгіеўская царква ў в. Вялікія Лукі
Крыжаўзвіжанская царква і Касцёл Найсвяцейшай Дзевы Марыі Ружанцовай (18 ст.) у г. п. Гарадзішча
Троіцкі касцёл у в. Ішкалдзь
Свята-Успенская царква ў в. Люшнева
Мемарыяльная капліца на месцы Мілавідскай бітвы 1863 каля в. Мілавіды
Паштовая станцыя ў в. Мілавіды
Царква ў імя святога прападобнага Сергія Раданежскага ў в. Мілавіды
Свята-Петра-Паўлаўская царква ў в. Моўчадзь
Праабражэнскі касцёл (пач. 19 ст.) і Праабражэнская царква (сярэдзіна 19 ст.) у в. Новая Мыш
Свята-Антоніеўская царква ў в. Падгорная
Палац кн. Канстанціна Радзівіла (канец 18 ст. — пач. 19 ст.) і Юр’еўскі касцёл (19 ст.) у в. Паланечка
Свята-Мікалаеўская царква ў в. Палонка
Свята-Пакроўская царква ў в. Паручын
Свята-Пакроўская царква і Свята-Мікалаеўская царква ў в. Пачапава
Палацава-паркавы комплекс Лашкевічаў у в. Стайкі
Касцёл Сэрца Ісуса (19—20 ст.) і царква Іаана Хрысціцеля (18 ст.) у в. Сталовічы
Царква Святой велікамучаніцы Параскевы Пятніцы ў в. Чэрніхава
Сядзібна-паркавы комплекс Катлубаяў у в. Ястрамбель

Свята-Крыжаўзвіжанская царква ў г. п. Гарадзішча
Праабражэнскі касцёл у в. Новая Мыш
Царква Праабражэння Гасподня ў в. Новая Мыш
Юр’еўскі касцёл у в. Паланечка
Палац Лашкевічаў (19 ст.) у в. Стайкі

Вядомыя ўраджэнцы і жыхары

Міхаіл Ігнатавіч Аверын, дзяржаўны дзеяч БССР.
Аляксандр Бабко, Герой Сацыялістычнай Працы.
Паўлюк Багрым, паэт.
Багуслаў Багданавіч Вільчкоўскі, Герой Сацыялістычнай Працы.
Мікалай Лявонцьевіч Вяленка, Герой Сацыялістычнай Працы.
Уладзіслаў Галубок, драматург, празаік, рэжысёр, акцёр, мастак. Народны артыст БССР (1928).
Аляксандр Андрэевіч Данілевіч, педагог, матэматык.
Уладзімір Емяльянчык (1955, в. Вялікія Лукі — 2003) — беларускі гісторык.
Алесь Жамойцін, паэт.
Расціслаў Афанасьевіч Жмойдзяк, беларускі географ, картограф.
Ніна Сымонаўна Загорская, беларуская паэтэса.
Іван Канстанцінавіч Кабушкін, Герой Савецкага Саюза.
Анатоль Клышка, пісьменнік.
Іван Платонавіч Крэнь, беларускі гісторык.
Адам Міцкевіч, паэт.
Уладзімір Русак (1949, в. Муцькавічы — 2019) — праваслаўны дыякан, публіцыст, дысідэнт у СССР, палітычны зняволены ў СССР.
Андрэй Рымша, вялікалітоўскі паэт.
Іван Серада, першы старшыня Рады Беларускай Народнай Рэспублікі.

Старшыня Баранавіцкага раённага выканаўчага камітэта

Крыніцы

↑ http://baranovichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=85&lang=ru
↑ Вынікі перапісу 2009 года
↑ «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)
↑ Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>
↑ Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб перайменаванні Новамышскага раёна, Брэсцкай вобласці, у Баранавіцкі раён ад 8 красавіка 1957 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1957, № 4.
↑ Решение Брестского областного Совета депутатов от 26 июня 2013 г. № 286 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области Архівавана 14 чэрвеня 2021.

Літаратура

Беларуская энцыклапедыя: У 18 т. Т.2: Аршыца — Беларусцы / Рэдкал.: Г. П. Пашкоў і інш. — Мн.: БелЭн, 1996. — 480 с. іл.
Гарады і вёскі Беларусі: Энцыклапедыя ў 15 тамах. Т. 3, кн. 1. Брэсцкая вобласць / пад навук. рэд. А. І. Лакоткі. — Мн.: БелЭн, 2006. ISBN 985-11-0373-X.
Административно-территориальное устройство БССР: справочник: в 2 т. / С.Д. Гриневич и др. — Главное архивное управление при Совете Министров БССР, Институт философии и права Академии наук БССР. — Т. 2: (1944―1980 гг.). — Минск: «Беларусь», 1987. — 283 с.
Административно-территориальное устройство Республики Беларусь (1981—2010 гг.): справочник. — Минск: БелНИИДАД, 2012. — 172 с.

Спасылкі

[_d70b1ed46a6c89ee-1] ttps://baranovichi.brest-region.gov.by/index.php?option=com_content&view=article&id=55&Itemid=85&lang=ru

[belstat2009-2] Вынікі перапісу 2009 года

[3] «Дзяржаўны зямельны кадастр Рэспублікі Беларусь» (па стане на 1 студзеня 2011 г.)

[_aa88f3c606a95088-4] Численность населения на 1 января 2024 г. и среднегодовая численность населения за 2023 год по Республике Беларусь в разрезе областей, районов, городов, поселков городского типа — Белстат, 2024.
<a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q125194897"></a><a href="https://wikidata.org/wiki/Track:Q6520738"></a>

[5] Указ Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР Аб перайменаванні Новамышскага раёна, Брэсцкай вобласці, у Баранавіцкі раён ад 8 красавіка 1957 г. // Збор законаў, указаў Прэзідыума Вярхоўнага Савета Беларускай ССР, пастаноў і распараджэнняў Савета Міністраў Беларускай ССР. — 1957, № 4.

[6] Решение Брестского областного Совета депутатов от 26 июня 2013 г. № 286 Об изменениях в административно-территориальном устройстве Барановичского района Брестской области Архівавана 14 чэрвеня 2021.

[1]

[2]

[4]

[3]

[5]

[6]