Livan üçün mənbəyə bax

{{Dövlət
| orijinal_adı                = {{dil-ar-com|الجمهوريّة اللبنانيّة|əl-Cümhuriyyə əl-Lübnaniyyə}}
| rəsmi_adı                = Livan Respublikası
| adı                = Livan
| milli_şüarı                = 
| himni                = [[Livan himni|"كلّنا للوطن"]] (''Küllüna li-l-Vətən'')<br><center>[[File:Lebanese national anthem.ogg]]<center>
| bayrağı                = Flag of Lebanon.svg
| gerbi                = Coat of Arms of Lebanon.svg
| xəritəsi                = Lebanon (orthographic projection).svg
| rəsmi_dilləri                = [[ərəb dili]]
| dini                = {{unbulleted list|54% [[Müsəlmanlar]]|41% [[Xristianlar]]|5% [[Dürzilər]]<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/le.html|title=The World Factbook — Central Intelligence Agency|website=www.cia.gov|access-date=15 May 2007|archive-url=https://web.archive.org/web/20170910080711/https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook/geos/le.html|archive-date=10 September 2017|url-status=live}}</ref>}}
| paytaxtı                = [[Beyrut]]
| ən_böyük_şəhəri                = 
| etnik_qrupları                = ərəblər 93%, erməni 6%, digər 1%
| idarəetmə_forması                = [[parlament respublikası]]
| rəhbərin_titulu1                = [[Livan prezidenti|Prezident]]
| rəhbərin_titulu2                = [[Livan Baş Naziri|Baş Nazir]]
| rəhbərin_titulu3                = Parlamentin sədri
| rəhbərin_adı1                = [[Mişel Övn]]
| rəhbərin_adı2                = [[Nəcib Miqati]]
| rəhbərin_adı3                = Nebih Berri
| quruluş_növü                = 
| quruluş                = 
| quruluş_hadisəsi1                = Elan
| quruluş_tarixi1                = 26 Noyabr 1941
| quruluş_hadisəsi2                = Tanınması
| quruluş_tarixi2                = 22 Noyabr 1943
| ərazisi                = 10452
| ərazi_sırası                = 166
| su_ərazisi_faizi                = 1.8
| təxmini_əhalisi                = 6 184 701
| təxmini_əhali_sırası                = 112
| təxmini_əhalisi_il                = 2015 təxmini
| əhalisinin_siyahıya_alınması                = 
| əhalisinin_siyahıya_alınması_il                = 
| əhalisinin_sıxlığı                = 560
| əhalisinin_sıxlığı_sırası                = 21
| ÜDM_AQP                = 81,122 milyard
| ÜDM_AQP_sırası                = 88
| ÜDM_AQP_il                = 2014 təxmini
| adam_başına_ÜDM_AQP                = 17,986
| adam_başına_ÜDM_AQP_sırası                = 80
| ÜDM_nominal                = 49,919 milyard
| ÜDM_nominal_sırası                = 86
| ÜDM_nominal_il                = 2014 təxmini
| adam_başına_ÜDM_nominal                = 11,068
| adam_başına_ÜDM_nominal_sırası                = 71
| İİİ                = 0.763
| İİİ_il                = 2015
| İİİ_sırası                = 76
| İİİ_fərq                = 
| valyutası                = Livan funtu
| valyutası_kodu                = LBP
| saat_qurşağı                = 
| üv_fərq                = +3
| yay_vaxtı_saat_qurşağı                = 
| nəqliyyatın_yönü                = sağ
| iso3166_kodu                = LB
| internet_domeni                = [[.lb]]
| telefon_kodu                = 961
| qeydlər                = 
| demonimi                = 
| area_km2                = 
| area_rank                = 
| GDP_PPP                = 
| GDP_PPP_year                = 
| HDI                = 
| HDI_year                = 
| today                = 
}}
{{maplink|frame=yes|frame-width=265|type=line|stroke-width=3|text=Livan}}

'''Livan''' ({{dil-ar-com|لبنان|Lübnan}}) və ya rəsmi adı ilə '''Livan Respublikası''' ({{dil-ar-com|الجمهوريّة اللبنانيّة|əl-Cümhuriyyə əl-Lübnaniyyə}}) — [[Yaxın Şərq]]də dövlət. Şimal və şərqdən [[Suriya]], cənubdan [[İsrail]]lə həmsərhəddir. Qərbdən isə [[Aralıq dənizi]]nə çıxışı vardır və bu dəniz vasitəsilə [[Kipr]]lə su sərhəddinə malikdir. Paytaxtı və ən böyük şəhəri [[Beyrut]], ümumi sahəsi 10,452 kvadrat kilometrdir. Livanı bəzən Yaxın Şərqin [[İsveçrə]]si də adlandırırlar.

== Coğrafiyası ==
[[Fayl:Awali River Route.png|thumb|200px|right|Livanın coğrafiyası]]
Livan Respublikasının ərazisi 10.452&nbsp;km² — dir .<ref>'''Lebanon Central Administration of Statistics''' :[http://www.cas.gov.lb/index.php?option=com_content&view=article&id=84&Itemid=54 About Lebanon] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20211203031957/http://www.cas.gov.lb/index.php?option=com_content&view=article&id=84&Itemid=54 |date=2021-12-03 }}</ref> Ərazisinin böyüklüyünə görə dünyada 161-ci yeri tutur. Şimal-şərqdəki [[Biqa vadisi]]ndən başqa bütün ərazisi dağlıq ərazilərdir. [[Asiya]] qitəsinin cənub-qərbində yerləşir. Şimal və şərqdən [[Suriya]], cənubdan [[Fələstin]] və [[İsrail]] ilə həmsərhəddir. Qərb sərhədlərini [[Aralıq dənizi]]nin suları yuyur. Livan əsrarəngiz təbiətə malikdir, onu [[Yaxın Şərq]]in [[İsveçrə]]si, Aralıq dənizinin "incisi" adlandırırlar. Təbii şəraitinə görə ölkə ərazisini 4 təbii coğrafi rayona bölürlər: Sahil düzənliyi, [[Cəbəl-Lübnan|Cəbəli-Lübnan]] (Livan) dağ massivi, [[Biqa vadisi|Biqa çökəliyi]], [[Antilivan|Cəbəlüş-Şərqi]] və Cəbəlüş-Şeyx dağları. Sahil xəttinin uzunluğu 225&nbsp;km-dir. Paytaxtı [[Beyrut]] şəhəridir. Livan su ehtiyatları ilə zəngindir. [[Litani çayı]] quraqlıq cənub rayonları üçün əsas su mənbəyidir.

== Tarixi ==
Livan qədim [[Sami dilləri]]ndə Laban — ağ deməkdir. [[XVI əsr]]in əvvəllərindən [[Birinci Dünya müharibəsi]]nin sonunadək Livan [[Osmanlı İmperiyası]]nın tərkibinə daxil olmuşdur. 1918-ci ilin payızında ingilis-fransız hərbi qüvvələri ölkəni işğal etmişdir. 1920-ci ildən Livan Fransanın mandatı altında olan ərazisi olmuşdur. 26 may 1926-cı ildə Fransanın ali komissarı Livanı Respublika elan etmiş, [[Livan konstitusiyası]]nı bəyan etmişdir, lakin [[Fransa]] Livanın xarici əlaqələr və müdafiəsi üzərində nəzarət hüququnu özündə saxlamışdır. 22 noyabr 1943-cü ildə ölkənin suverenliyini məhdudlaşdıran Konstitusiyanın bəzi maddələrinə dəyişikliklər edildikdən sonra Livan rəsmi olaraq Respublika elan edilmişdir.

1943-cü ildə Livan müstəqil Respublikası yarandığı vaxtdan müsəlman və xristian icması liderləri arasında saziş imzalandı. Bu sazişə əsasən prezident xristian maqonitlər arasından seçilir. Baş nazir yalnız sünnü müsəlman, parlamentin sədri isə şiə müsəlman olmalıdır. 31 dekabr 1946-cı ildə [[Fransa]] hərbi qüvvələrinin Livanın ərazisindən tamamilə çıxarılması başa çatmışdır. 1978-ci il martın 19-da [[İsrail]] qoşunlarının Livana müdaxiləsindən sonra 16 iyun 2000-ci ildə [[BMT Təhlükəsizlik Şurası]] tərəfindən 425 saylı qərar qəbul edilmiş və bu qərar əsasında ölkənin cənub rayonlarına BMT-nin müvəqqəti qüvvələri yerləşdirilmişdir. 1982-ci ilin yayında [[İsrail]] təcavüzü nəticəsində Livan ərazisinin bir hissəsi işğal edilmişdir. Həmin ərazilər 1985-ci ilin iyun ayına qədər işğal altında olmuşdur. BMT Təhlükəsizlik Şurasının 425 saylı qətnaməsinə uyğun olaraq Livan ilə İsrail arasında BMT kartoqrafları tərəfindən sərhəd bölgüsü həyata keçirilmiş, [[İsrail]] qoşunları Livan ərazilərini tərk etmiş və "Mavi xətt" — təhlükəsizlik zonası yaradılmışdır. Livan və [[Suriya]] [[Şiba ferması]]nın [[İsrail]] nəzarətində qalması ilə bağlı qeyd olunan sərhəd bölgüsünə etiraz etsələr də, BMT TŞ qətnaməsini qəbul etmişlər.

2005-ci ilin may ayında [[Səəd Həriri]] [[Misir]] və [[İordaniya]]nın [[İsrail]] ilə separatçı sülh müqaviləsi bağlamasına baxmayaraq, Livanın [[İsrail]] ilə sülh müqaviləsi imzalayan son ərəb dövləti olacağını bəyan etmişdir. Ölkədə mövcud olan xristian qüvvələr konfessional (din üzərində qurulmuş) sistemin əsaslarının qorunması üçün çalışır və yalnız bəzi xırda islahatlara tərəfdardır. Xristian hərbi siyasi təşkilatlarının aparıcısı – "Livan qüvvələri"dir. Əsasən maruni burjuaziyasının, həmçinin, xristian burjuaziyasının qüvvələrini əks etdirən "Kətaib" (Falanqa) partiyası da ənənəvi nüfuza malikdir. Livanda müsəlman qruplaşmalar da fəaliyyət göstərir. Onlardan ən nüfuzlusu [[İran]] təmayüllü [[şiə]] təşkilatı olan [[Hizbullah]]dır.<ref>[http://mfa.gov.az/files/file/Livan.pdf Livan] {{Dead link|date=January 2021 |bot=InternetArchiveBot }} Azərbaycan Respublikası Xarici İşlər Nazirliyinin saytı</ref>

== Əhalisi ==
2007-ci ilin sonuna olan rəsmi təxminə əsasən ölkə əhalisi 3.759.136 nəfərdir.<ref>Official site of the '''Central Administration for Statistics''' — Presidency of the Council of Ministers in Lebanon :[http://www.cas.gov.lb/images/PDFs/Lebanon-Figures-2008.pdf Lebanon in Figures 2008] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220620075002/http://cas.gov.lb/images/PDFs/Lebanon-Figures-2008.pdf |date=2022-06-20 }} gathers number of social and economic indicators: About Lebanon, Population, Education, Employment, Tourism, Consumer Price Index, National Accounts. Last Updated (Monday, 12 July 2010 09:32)</ref> 2005-ci ilə olan məlumaata əsasən Livanda 116.214 nəfər erməni yaşamaqdadır.<ref name="Lübnan'da Ermeni diasporu">Ermeni Araştırmaları Enstitüsü ('''ERAREN''') :[http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=250 Lübnan'da Ermeni diasporu] {{Vebarxiv|url=https://web.archive.org/web/20220318142322/http://www.eraren.org/index.php?Lisan=tr&Page=DergiIcerik&IcerikNo=250 |date=2022-03-18 }}</ref> Onların 88.601 nəfəri qreqoryan, 20.259 nəfəri katolik, 7.354 nəfəri isə protestantdır.<ref name="Lübnan'da Ermeni diasporu"/> Erməni toplumu Livan parlamentində 6 qriqoryan millət vəkili ilə təmsil olunur.<ref name="Lübnan'da Ermeni diasporu"/> Livanın şimalında 10 min nəfər Türkmən də məskunlaşmışdır.<ref>[http://www.worldbulletin.net/news_detail.php?id=64932 www.worldbulletin.net]</ref>

== Dini vəziyyət ==
Xristianlığın hələ birinci minilliyin [[I əsr|I]] və [[II əsr]]inin əvvələrində yayıldığı Livanda əhalinin yarıdan çoxu [[müsəlman]], az hissəsi isə xristiandır. Livan müsəlmanları ([[İslam]] [[VII əsr]]in ortalarında ölkəyə daxil olmağa başlayıb) sünnü (26%), şiəyə (27%) və dürziyə (7%) bölünür. Az sayda nüseyrilər də mövcuddur. Sünnülər əsasən Şimali Livanda və [[Beyrut]]da, onların ətraf ərazilərində, şiələr cənubi Livanda və [[Biqa vadisi]]ndə, dürzilər — Livanın dağlıq ərazilərində yaşayırlar.

Xristian qanadlarından ən böyüyü [[Maruni Kilsəsi|marunilər]]dir (əhalinin 23 %). Maruni dini təriqətinin inancı əvvəllər diofizitlik və monofizitlik arasında orta mövqe tutan monofelistlik idi. [[İsa Məsih]]in ikili təbiətini etiraf edən monofelitlər, eyni zamanda qeyd edirdilər ki, ikili təbiət vahid iradə təcəssüm etdirirdi. [[XVI əsr]]in sonlarında [[Maruni Kilsəsi]] özünün müstəqil təşkilatçılığını və köhnə mərasimlərini saxlamayaraq Roma katoltikliyinin ehkamlarını qəbul etdi və [[Roma]] ilə birgə uniyaya daxil oldu. İndi marunilərə bütün Livanda rast gəlmək mümkündür, lakin onlar əsasən [[Cəbəli-Lübnan]]da məskunlaşıblar.

Sayına görə sonrakı xristian qanadı [[Rum Ortodoks Kilsəsi|rumi ortodokslardır]] (əhalinin 7 %-i). Livanın pravoslav əhalisi qonşu [[Suriya]]nın pravoslav əhalisi ilə birgə avtotekfal [[Antioxiya Pravoslav Kilsəsi]]nə malikdirlər. Rumi ortodoksların yarısı Şimali Livanda, dörddə bir hissəsi Cəbəli-Lübnanda məskunlaşıb. Ortodoks kilsəsinin rəhbərliyində daxili çəkişmələr nəticəsində [[XVIII əsr]]in əvvəllərində [[Roma Papası]]nın hakimiyyətini tanıyan bir qrup rumi ortodokslardan ayrıldı. Bu qrup ([[Melkit Katolik Kilsəsi|melkit katoliklər]] adlanırdı) rumi katolik kilsəsini yaratdı (ölkə əhalisinin 5% aiddir). Marunilərdən və rumi katoliklərdən başqa ölkədə erməni-katoliklər (25 min nəfər), latın ənənəli katoliklər (20 min nəfər, əsasən əcnəbilər), süryani katoliklər (18 min nəfər), xaldo-katoliklər (6 min nəfər) də vardır.

Livanda az sayda süryani ortodokslar (10 min nəfər) və nəsturilər yaşayır.

Livanda yaşayan ermənilərin əksəriyyəti erməni-qriqoryanlardır (əhalinin 5%-i). Bütün erməni-qriqoryan əhalinin yarısı [[Beyrut]] və onun ətraf rayonlarında cəmləşib. Bundan başqa, ermənilər arasında erməni-katoliklərə (19 min nəfər) və protestantlara (sonuncular [[Yaxın Şərq]]də erməni yevangelist kilsələri Birliyinə birləşiblər) da rast gəlmək mümkündür.

Livanda protestantların ümumi sayı 16 min nəfərdir. Onların əksəriyyəti xarici vətəndaşlardır. [[Yaxın Şərq]]də erməni [[Yevangelist Kilsələri Birliyi]]nin üzvlərindən başqa, presviterianlar, anqlikanlar, baptistlər, nazarilər, yeddinci günün adventistləri, [[Yehovanın şahidləri]] və s. vardır. Livanda [[iudaizm]] tərəfdarlarına da rast gəlmək olar (0,4 %).

== İqtisadiyyatı ==
Ölkənin iqtisadiyyatının sənaye və kənd təsərrüfatı sektorları inkişaf etməmiş, lakin ticarət, turizm və bank sahələrində Livan yüksək nailiyyətlər əldə etmişdir. İqtisadiyyatın əksər sahələrində xarici kapital geniş yer tutur. Milli gəlirin, təxminən, 15%-i sənayenin payına düşür. İstehsalın böyük bir hissəsini ənənəvi sahələrdən olan tekstil, yeyinti, tikinti materialları və neft emalı sahələri təşkil edir. Ölkənin milli gəlirinin 10%-i kənd təsərrüfatına aiddir. Əsas ərzaq məhsulları xaricdən idxal edilir. [[Azərbaycan]] ilə Livan arasında idxal 37.3 min ABŞ dolları, ixrac isə 17589.9 min ABŞ dolları təşkil edir (2009-cu il). Xarici ticarət və turizm iqtisadiyyatın çox mühüm sahələrindən biridir.

== Həmçinin bax ==
* [[Beyrut]]
* [[Livan bayrağı]]

== İstinadlar ==
{{İstinad siyahısı}}

== Xarici keçidlər ==
{{Xarici keçidlər}}
{{Livan mövzularda}}
{{Asiya ölkələri}}
{{Ərəb Dövlətləri Liqası}}
{{İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı}}
{{Livan-qaralama}}

[[Kateqoriya:Livan]]
[[Kateqoriya:Orta Şərq dövlətləri]]
[[Kateqoriya:Yaxın Şərq dövlətləri]]
[[Kateqoriya:İslam dövlətləri]]
[[Kateqoriya:Ərəb Liqasına üzv dövlətlər]]
[[Kateqoriya:İslam Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlər]]
[[Kateqoriya:Ərəbdilli ölkələr və ərazilər]]
[[Kateqoriya:BMT üzvü olan ölkələr]]
[[Kateqoriya:Aralıq dənizi İttifaqına üzv dövlətlər]]