Richard Wagner

Richard Wagner
Richard Wagner in 1871
Agtergrondinligting
Geboortenaam	Wilhelm Richard Wagner
Gebore	22 Mei 1813 Leipzig, Sakse
Sterf	13 Februarie 1883 Venesië (Italië)
Genres	Romantiek, moderne
Beroep(e)	Komponis, dirigent en essayis

Wilhelm Richard Wagner (22 Mei 1813 – 13 Februarie 1883) was 'n Duitse komponis, dirigent en essayis wat veral roem verwerf het vir sy operas, wat later bekend sou staan as musiekdramas. In sy vroegste komposisies het hy van die tradisionele, romantiese styl gebruik gemaak, maar langsamerhand het hy sy eie idioom ten opsigte van struktuur, melodiebou, harmonie en orkestrasie gevind.

Verder het hy self die libretti van sy operas geskryf, wat streng volgens die Germaanse volksaard verloop het en onafskeidbaar verbonde was aan sy musiek. Wilhelm Richard Wagner is in Leipzig gebore.

Sy vader is enkele maande na sy geboorte oorlede en in 1814 is sy moeder met 'n toneelspeler, Ludwig Geyer, getroud. Hy het sy jeugjare in Dresden deurgebring, waar die komponis Carl Maria von Weber 'n gewaardeerde huisvriend was. In 1828 het hy sy eerste treurspel, Leubald und Adelaide, 'n versdrama in vyf bedrywe, geskryf. In daardie jaar het hy gereeld musiekonderrig begin ontvang; vroeër het hy homself daarin onderrig.

Sy eerste opera was Die Hochzeit ("Die huwelik"; 1832-1833; onvoltooid) en in 1834 het hy Die Feen ("Die feë") gekomponeer, waarvan hy self die libretto geskryf en dit op 'n verhaal van Carlo Gozzi gebaseer het. In 1836 het hy die premiere van sy opera Das Liebesverbot ("Die liefdesverbod"), wat op die toneelstuk Measure for Measure deur Shakespeare gebaseer is, gedirigeer. In dieselfde jaar is hy met die sangeres Minna Planer (1809-1866) getroud.

In 1837 is hy aangestel as operadirigent in Königsberg, maar as gevolg van sy spandabelrige lewe was hy verplig om binne 'n paar maande vir sy skuldeisers te vlug, en hy het na Riga uitgewyk. Na slegs twee jaar, in 1839, moet hy weer vlug, die keer as 'n verstekeling op 'n boot tussen Hamburg en Londen. Hy het hom egter uiteindelik in Parys gevestig.

'n Storm wat hy tydens die bootreis beleef het, het hom geïnspireer om kort daarna die opera Der fliegende Holländer ("Die vlieënde Hollander"; 1841) te komponeer. Die opera, die eerste werklike verteenwoordiger van sy kuns, is gebaseer op die legende van die Hollande skeepskaptein wat verdoem is om vir ewig die oseane te beseil. In Parys het hy 'n bestaan gevoer deur artikels te skryf en operaverwerkings te doen. Intussen het hy sy opera Rienzi (1840) voltooi, waarmee hy reeds in Riga begin het.

Rienzi is vir die eerste keer in 1842 in Dresden opgevoer en baie goed ontvang, maar volgens oorlewering was 'n deel van die gehoor teen die einde van die stuk aan die slaap, want dit het ses uur geduur. In 1843 is Wagner benoem tot hofkapelmeester in Dresden. Hier het hy blykbaar 'n rustiger lewe gelei en begin met die temas van sy latere groot werke: Tannhäuser (voltooi in 1845), Die Meistersinger von Nürnberg ("Die meestersangers van Neurenberg"; voltooi in 1867), Lohengrin (voltooi in 1848) en Siegfried's Tod ("Die dood van Siegfried"; 1848).

Wagner se revolusionêre aktiwiteite het hom genoop om in 1849 uit Dresden na Switserland te vlug. Hy het oor Weimar gereis, waar hy Franz Liszt ontmoet het. In Switserland het hy hom hoofsaaklik op teoretiese werk toegespits. Van sy belangrikste geskrifte uit die tyd is Die Kunst und die Revolution (1849), Das Kunstwerk der Zukunft ("Die kunswerk van die toekoms"; 1850), Das Judentum in der Musik (1850; waarin hy waarsku teen die verslappende invloed wat die Jodedom volgens hom op die Germaanse gees sou hê) en Oper und Drama (1851), waarin hy sy teorie van 'n allesomvattende kunsvorm, die sogenaamde Gesamtkunstwerk, beskryf.

Ten opsigte van sy Gesamtkunstwerk ('n term wat hy later self verwerp het) het hy as voorbeeld geneem die Griekse drama, waarin daar 'n totale integrasie van alle elemente (musiek, teks en visualisering) is. Hierin, het hy gemeen, sou die ware Germaanse karakter weer na vore kom, wat duidelik verklaar waarom die Nazi's sulke groot aanhangers van Wagner was. Intussen is die teks van Siegfried's Tod uitgebrei tot die laaste deel van Götterdämmerung ("Godeskemering"), die slotopera van die magtige operasiklus Der Ring des Nibelungen. In 1853 het hy aan die eerste deel, Das Rheingold, begin werk en voortgegaan met die tweede deel, Die Walküre, en die derde deel, Siegfried. Daarna het ʼn lang onderbreking (1857-1865) gevolg. In 1854 het Wagner die werke van Schopenhauer ontdek, wie se asketiese leefwyse hom tot die tema van Tristan und Isolde geïnspireer het. Die sensuele elemente van die onstuimige liefde van Tristan en Isolde weerspieël Wagner se eie verhouding met die digteres Mathilde Wesendonck.

Mathilde Wesendonck (1828-1902) was die vrou van Wagner se vriend en weldoener. Hul vriendskap het op die rotse geloop toe Wesendonck agterkom dat Wagner en sy vrou 'n verhouding het, en dit het ook daartoe gelei dat Wagner en sy vrou, Minna, geskei is. Mathilde se lewe is verewig in die Wesendoncklieder, 'n toonsetting van vyf van haar gedigte.

Na die voltooiing van Tristan werk Wagner aan 'n hersiening van Tannhäuser, waarvoor 'n Paryse seisoen beplan was. Die opvoering was egter 'n fiasko. 'n Groep anti-Duitsgesindes het die opera die hele aand deur uitgejou. Hierna is Wagner na Wene, waar hy Lohengrin vir die eerste keer op die verhoog gesien het. Hy het vergeefs probeer om Tristan weer opgevoer te kry, maar die opera was te revolusionêr vir die kunstenaars. Wagner het gevolglik aan 'n meer tradisionele werk begin, naamlik Die Meistersinger von Nürnberg.

Selfs hierdie "normale" opera se première het eers in 1868 plaasgevind – aan die een kant weens die moeilike orkespartituur, en aan die ander kant omdat die toonaangewende musiekkritikus, Eduard Hanslick, dit afgemaak het. In 1864 moes Wagner weer voor sy skuldeisers vlug, en die keer het hy na Stuttgart uitgewyk. In die stadium het die jong Beierse koning, Lodewyk II (regeer 1864- 86), tot Wagner se redding gekom. Lodewyk 11 het Wagner se Lohengrin gehoor en hom na München ontbied, waar Tristan in 1865 opgevoer is. Op aandrang van die koning het hy voortgegaan met sy werk aan die Ring, terwyl hy terselfdertyd aan Parsifal gewerk het.

Die eerste sketse van die opera dateer uit 1857. Politieke aktiwiteite het weer meegebring dat hy moes vlug, en in 1866 het hy hom met Lodewyk II se hulp in Triebschen by Luzern gevestig. Hier het Cosima Liszt, dogter van Franz Liszt en vrou van die dirigent Hans van Bülow, haar by hom aangesluit. Drie kinders: I

Isolde, Eva en Siegfr d, is uit die verhouding geb,ore voordat Cosima 'n egskeiding van haar man gekry het. In 1870 is hulle getroud en Wagner het sy werk aan die Ring onderbreek om eers die Siegfried Idyll (1870) te komponeer. Kort daarna het hy na Bayreuth vertrek om daar 'n groot operahuis op te rig vir die opvoering van die Ring. Hy het terselfdertyd sy villa, Wahnfried, in Bayreuth laat bou. Hier het hy die Ring in 1874 voltooi en in 1876 is die eerste Bayreuthfees aangebied met die volledige Ring.

In die volgende jaar het hy weer aan Parsifal begin werk, wat hy in 1882 voltooi en in dieselfde jaar in Bayreuth opgevoer word. Die regte van die opera het tot in 1913 uitsluitlik aan Bayreuth behoort. Wagner het Parsifal as die kroon op al sy operawerk beskou en wou daarna nog 'n aantal simfonieë komponeer. Weens swak gesondheid het daar nie veel van gekom nie, en op 13 Februarie 1883 is hy in Venesië aan 'n hartaanval oorlede.

Werke

Hoewel Wagner ook orkeswerke, klavierstukke en liedere geskryf het, is hy hoofsaaklik vir sy operas bekend. In sy eerste drie operas het hy die komponiste wat hy in sy jong dae bewonder het, nagevolg. Die Feen is 'n sprokiesopera in die tradisie van Weber en Marschner. Die Liebesverbot is ʼn komies-romantiese opera in die Bellini-styl, en Rienzi is grand' opéra in die styl van Meyerbeer en Spontini. Deur alles blyk die grenslose bewondering wat Wagner vir Beethoven se simfonieë gehad het.

Hoewel die volgende drie operas, Der fliegende Holländer, Tannhäuser en Lohengrin, ook nog as tradisioneel romantiese operas beskou kan word, het Wagner hier reeds sy eie idioom gevind. Die grootste verskil tussen sy werk en die van sy tydgenote is sy melodiese opbou teenoor die musikale onderdele (nommer-operas) van die ander. In sy latere werke is die musikale samehang gebaseer op 'n aaneenryging van toonaarde, en die spanning word bereik deur uiterstes in chromatiek en harmonie. In Tristan gaan die chromatiek so ver dat dit nouliks meertonaal genoem kan word. In die voorspel is daar byvoorbeeld geen tonika-drieklanke nie.

In Die Meistersinger von Nürnberg kombineer Wagner die aanvaarde operavorme (die aria, ensovoorts) met sy eie konsep van die musiekdrama. Nog 'n struktuurelement is die aanwending van die Leitmotiv (leimotief), waarin temas in die instrumentale partituur gebeure of karakters suggereer of aankondig of herroep. Veral in die Ring vorm die Leitmotiv die basis van 'n omvattende stelsel van temas. Verder onderskei Wagner hom ook in sy orkesgebruik. Sy operas vereis 'n groot orkesbesetting en dikwels onbekende en selfs 'n nuwe instrument, soos die Wagnertuba.

Sien ook

• Lys van komponiste

Eksterne skakels

• Wikimedia Commons het meer media in die kategorie Richard Wagner.

Bronnelys

• Wêreldspektrum, 1982, ISBN 0908409702, volume 29, bl. 44, 45